خانواده پایدار

سبک زندگی اسلامی عقلانی مبتنی بر معارف ناب اهل بیت علیهم السلام

خانواده پایدار

سبک زندگی اسلامی عقلانی مبتنی بر معارف ناب اهل بیت علیهم السلام

خانواده پایدار
آخرین نظرات

۱۲ مطلب در مهر ۱۳۹۶ ثبت شده است

بخش دوم از وظایف مرد، برآورده کردن نیازهای روحی زن است، اولین مورد از بخش دوم و مهمترین آن خوش اخلاقی مرد است که در مطلب قبلی وبلاگ آورده شد و اما دومین مورد صبر مرد در برابر آزارهای همسرش است.

تداوم زندگی مشترک تنها با چشم پوشی و مدارا ممکن خواهد بود از همین رو وقتی حضرت ابراهیم از تند خویی همسرش ساره به خداوند شکایت کرد خداوند با او فرمان داد با او مدارا کن و شکیبا باش. [1]

این دستور خداوند نشانگر اثرات بسیار قوی  کنار آمدن و سازگاری با اخلاق همسر است که  بسیاری از تلخی ها را جبران می‌‌کند و آرامش روحی و معنوی به مرد می‌دهد. مقام معظم رهبری (مد ظله العالی)به جوانان و همسران توصیه ای کوتاه دارند و آن یک جمله است : بروید با هم بسازید.

 

برای مطالعه بیشتر:

وظایف والدین 

وظایف فرزندان

وظایف زنان

وظایف مردان

رضا کشمیری

پیامبر گرامی اسلام(صل الله علیه و آله) در وصیت خود به امیرالمومنین (علیه السلام) فرمودند:اگر چهار چیز در فردی باشد اسلامش کامل می‌شود راستگویی ؛ شکرگزاری؛ حیا و خوش اخلاقی .[1]

 

یکی از بارزترین مصادیق حسن خلق، خوش اخلاقی با همسر و فرزندان است که عیار مرد را به خوبی میسنجد و او را در راه رسیدن به کمال واقعی کمک میکند.

امیرالمومنین (علیه الصلاه و السلام)در بیان حقوق زن در خانواده میفرمایند: بدان که خداوند زن را مایه آرامش و انس مرد قرار داده و حقیقتاً زن نعمتی از جانب خداست پس او را اکرام کن و با او خوش برخورد و مهربان باش هر چند که حق تو(مرد) بر عهده زن سنگین تر و واجب تر است با این حال با او با رحمت و مهربانی رفتار کن چون به منزله اسیری در دستان توست و خوراک و پوشاک او را تامین کن و اگر خطایی مرتکب شد او را ببخش.[2]

رضا کشمیری

مردی که در جایگاه شوهری قرار میگیرد باید وظایف گوناگونی را به عهده بگیرد که بعضی از آنها الزامی و واجب هستند وبعضی غیر الزامی . البته آنچه درباره یک خانواده موفق و مطلوب مورد توجه است رعایت کردن همه وظایف الزامی و غیرالزامی می باشد در ادامه وظایف مرد را بطور خلاصه مطرح میکنیم:

۱-  برآورده کردن نیاز های جسمی و مادی زن:

شوهر باید نیاز های اولیه و مادی همسر خود را فراهم کند و این نیازمندی ها در متون اسلامی به عنوان نفقه از آن یاد میشود.

    نفقه دادن از واجبات و حقوق اولیه است که مرد باید در حد نیاز های متعارف زن آن را تامین کند در فرمایشی از امام صادق علیه السلام به تأمین خوراک و پوشاک مناسب اشاره شده است.[1]

در فرمایش دیگری از امام صادق علیه السلام اشاره شده که اگر مردی خوراک وپوشاک مناسب با شان اجتماعی زن را فراهم نکند حاکم شرع میتواند در صورت تمایل زن، طلاق او را از مرد بگیرد.[2]

 

علاوه بر این نیازهای اولیه ؛مرد باید آنچه در محیط جامعه و اجتماع محل زندگی مورد استفاده عامه مردم است در حد مناسبی برای خانواده خود فراهم کند مثلا در روایتی از امام صادق ع آمده: ...لا تکون فاکهة عامة إلّا أطعم عیاله منها امام صادق «ع»: ... مرد باید از هر میوه عمومى براى خانواده خود بخرد. از این کلام حضرت استفاده میشود که بر طرف کردن نیاز زن در حد بخور و نمیر کافی نیست بلکه باید اقتضا‌ءات جامعه محل زندگی در نظر گرفته شود و مناسب با آن رفتار کرد.

 

 

۲- برآورده کردن نیازهای روحی و معنوی زن:

شوهر باید علاوه بر حقوق مادی یکسری حقوق معنوی را هم رعایت کند که هر گونه خللی در آنها بنیان خانواده را سست خواهد کرد اگر چه رعایت حقوق مادی مورد تایید و تاکید اسلام است و در سیره پیشوایان دین نیز با دقت به آن توجه شده اما اساس خانواده بر حفظ حقوق معنوی استوار است.

 



 ۱- سَأَلَ إِسْحَاقُ بْنُ عَمَّارٍ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع‏ عَنْ حَقِّ الْمَرْأَةِ عَلَى زَوْجِهَا قَالَ یُشْبِعُ بَطْنَهَا وَ یَکْسُو جُثَّتَهَا وَ إِنْ جَهِلَتْ غَفَرَ لَهَا. من لا یحضره الفقیه، ج‏۳، ص: ۴۴۱ ؛حدیث ۴۵۲۶

۲- رَوَى عَاصِمُ بْنُ حُمَیْدٍ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا جَعْفَرٍ ع یَقُولُ‏ مَنْ کَانَتْ عِنْدَهُ امْرَأَةٌ فَلَمْ یَکْسُهَا مَا یُوَارِی عَوْرَتَهَا وَ یُطْعِمْهَا مَا یُقِیمُ صُلْبَهَا کَانَ حَقّاً عَلَى الْإِمَامِ أَنْ یُفَرِّقَ بَیْنَهُمَا.   من لا یحضره الفقیه، ج‏۳، ص: ۴۴۱ ؛ حدیث۴۵۲۹

رضا کشمیری

یک از ویژگی‌های خانواده سالم و پایدار، این است که تربیت در محیط خانواده بیشتر رفتاری باشد تا گفتاری، علی‌رغم این‌که بر ارتباط کلامی و گپ‌و‌گفتگو در خانه و خانواده، تأکید می‌شود. اما تربیت گفتاری ، در خانواده سفارش نمی شود. برای این‌که بچه‌ها مخصوصا در سنین کودکی، بیشترین اطلاعات را از طریق چشم دریافت می‌کنند تا از طریق گوش. ۸۵ درصد اطلاعات دریافتی فرزندان از طریق چشم است و تقریبا ۱۵ درصد اطلاعات و یادگیری‌ها از طریق گوش صورت می گیرد.۱

یادگیری در اعضای خانواده، بیشتر یادگیری مشاهده‌ای است. در خانواده، بزرگترها بیشتر در کانون دید، کوچکترها هستند، و کودکان دائما در حال تصویربرداری از رفتار بزرگسالان هستند. لذا برای اصلاح رفتار فرزندان، باید ابتدا رفتار خود را اصلاح کنیم، هر مصلحی، می‌تواند اصلاح‌گر هم باشد، چنان‌که تا انسان پاک نشود، پاک‌کننده نخواهد شد.

امام صادق علیه السلام می‌فرماید:مردم را به‌غیر زبان به حق دعوت کنید، تا این‌که پرهیزکاری، تلاش و کوشش، نماز و کارهای خوب را ببینند زیرا دیدن رفتارها ایجاد انگیزه می‌کند نه گفتارها.۲

 دعوت باید عملی و رفتاری باشد، در این روایت بر رفتار تأکید شده است تا مورد مشاهده قرار بگیرد. مشاهده رفتار برانگیزاننده و دعوت کننده است بر خلاف گفتار، که بازدارندگی در رفتار ایجاد می‌کند. علت این امر هم مشخص است، چون تربیت رفتاری، تربیتی غیر مستقیم است، که تربیتی ماندگار، آگاهانه، داوطلبانه و بدون فشار، بدون تحمیل و بدون تحقیر خواهد بود. بر خلاف تربیت گفتاری که تربیتی مستقیم است که تحمیلی و ناپایدار است و با فشار ذهنی همراه است.

 



۱-  منبع برای مطالعه بیشتر کتاب روانشناسی تربیتی؛ پروین کدیور؛فصل ۶

۲-  کُونُوا دُعَاةً لِلنَّاسِ‏ بِغَیْرِ أَلْسِنَتِکُمْ‏ لِیَرَوْا مِنْکُمُ الْوَرَعَ وَ الِاجْتِهَادَ وَ الصَّلَاةَ وَ الْخَیْرَ فَإِنَّ ذَلِکَ دَاعِیَةٌ. کافی ؛ ج‏۲ ؛ ص۷۸.

 

رضا کشمیری

خانواده موفق یعنى تپیدن یک قلب در سینه همه اعضاى آن، یعنى روحى مشترک در چندین کالبد که باعث مى شود همگام و همراه یکدیگر به سمت کمال ره بپیمایند. در این خانواده، وحدت، هماهنگى و انسجام اهمیت بسیار دارد، تفرقه جایى ندارد و کار ها با شور و مشورت سرانجام مى گیرند.


 براى داشتن یک کانون گرم و موفق باید قدم اول را درست برداریم و آن انتخاب همسر با ملاک هاى اسلامى است که مهم ترین آنها، ایمان و باورهاى صحیح، حسن خلق، تقوا و سلامت جسمى و روانى است. در این صورت است که مى توان به داشتن خانواده اى موفق امیدوار بود.۱



۱- برای مطالعه بیشتر مراجعه شود به کتاب خانواده موفق ؛ جمعی از نویسندگان؛ نشر سازمان ملی جوانان

رضا کشمیری

بسیاری از مشکلات خانواده به عدم مهار رفتار‌هایی باز می‌گردد که افراد را به تجاوز به حقوق و حریم دیگران، تحمیل و زور گویی به دیگران و پرخاشگری می‌کشاند. باور به معاد و یادآوری عذاب‌ها و عواقب بد تعدّی به حقوق دیگران و عدم انجام وظایف، تا حدودی زیادی جلوی رفتار‌های نامناسب را می‌گیرد.۱

در کلام معصومین (علیهم السلام) هم به عواقب بد رفتاری با همسر و بد اخلاقی با خانواده اشاره شده است. رسول خدا (ص) به کسانی که همسر خود را سیلی می‌زنند هشدار سختی داده است: هر مردی که یک سیلی به همسر خود بزند، خداوند مأمور منابع آتش را أمر می‌کند که هفتاد سیلی آتشین به او بزنند، و هر مردی که دست در موهای همسر مسلمان خود کند و بکشد، میخ‌های آتشین بر کف دستان او زده می‌شود.۲


۱- مانند آیه۶ سوره تحریم

۲-  قَالَ رَسُولِ اللَّهِ ص: فَأَیُّ رَجُلٍ لَطَمَ امْرَأَتَهُ لَطْمَةً أَمَرَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ مَالِکاً خَازِنَ النِّیرَانِ فَیَلْطِمُهُ عَلَى حُرِّ وَجْهِهِ سَبْعِینَ لَطْمَةً فِی نَارِ جَهَنَّمَ وَ أَیُّ رَجُلٍ مِنْکُمْ وَضَعَ یَدَهُ عَلَى شَعْرِ امْرَأَةٍ مُسْلِمَةٍ سُمِّرَ کَفُّهُ‏ بِمَسَامِیرَ مِنْ نَارٍ... مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج‏۱۴، ص:۲۵۰

 

 

رضا کشمیری

 اعتقاد به زندگی بعد از مرگ، حسابرسی اعمال در روز قیامت و پاداش و مجازات افراد بر اساس رفتارهایشان، در همه ابعاد زندگی تأثیر می‌گذارد؛ مهمترین اثرات باور به معاد از این قرار است:

                                        

۱- هدف دار شدن زندگی:

 بخشی از مشکلات و اضطراب ها و نگرانی ها در اثر احساس بی‌هدفی و پوچی در زندگی است. اعتقاد به زندگی اخروی، خانواده را متوجه اهداف عالی و پایداری می‌کند که موجب پیوند عمیقتر اعضای خانواده می‌شود، دیده می‌شود در خانواده های برخوردار از این باور با وجود مشکلات شدید مانند معلولیتها، افراد سالهای متمادی از هم حمایت عاطفی کرده و احساسی رضایت بخش از زندگی دارند.

۲- ایجاد انگیزه در افراد و تشویق آنها:

 در آیات قرآن و کلمات اولیای دین علیهم السلام به پاداشها و نعمت های بسیار لذت بخشی اشاره شده که در ازای انجام وظایف الزامی و غیر الزامی خانوادگی به فرد داده می‌شود.[1]

۳- نقش باور به معاد در مقابله مناسب با مشکلات:

خانواده ای که به فقدان عزیزی یا معلولیت شدید یا مشکلات شدید اقتصادی دچار می‌شود، در محدوده زندگی دنیوی بهترین چیزی که فرد را در رویارویی با مشکل و کسب آرامش روانی کمک می‌کند همین باور به معاد و پاداش های اخروی تحمل این سختی ها است.[2]



۱- مانند آیه 70-72 سوره مبارکه زخرف

۲- مراجعه شود به الکافی ج۲، ص: ۲۶۲ و بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج۷، ص: ۱۸۳

 

رضا کشمیری

در زندگی انسان، نقش اعتقاد به اصل نبوت و امامت را میتوان در دو بعد بررسی کرد:

۱- آموزش امور دینی:

 راه منحصر به فرد شناخت تعالیم و احکام دین، بعد از کلام خداوند، سخنان پیامبر (ص) و جانشینان بر حق ایشان است.

      ۲-  الگوگیری از اولیای دین و معصومین علیهم السلام:

 فهم درست دستورات معصومین علیهم السلام و پیاده سازی در زندگی، نقش اساسی در حل مشکلات خانوادگی دارد. اصل همانند سازی که در ضمن تقلید و الگو گیری از کودکی در انسان وجود دارد، عامل اساسی یادگیری است،به گونه‌ای که برای کودکان تقلید از الگوهای شایسته، هنگام حل مشکل یا در رویارویی با محیط اطراف، تأثیر بسیار مثبتی دارد.[1]

رفتار اولیای دین و معصومین علیهم السلام از اولین تا آخرین مرحله زندگی خانوادگی درس آموز و بسیار راهگشا است؛ مانند: گزینش همسر، مهریه و جهیزیه، مراسم ازدواج، آداب معاشرت در همه ابعاد، روش برخورد با فرزندان، همچنین برخورد با والدین و حتی آخرین دیدارها و توصیه ها در زندگی دنیا.[2]

 



 ۱-  روانشناسی رشد با نگرش به منابع اسلامی ج۲ ص۵۵۵

 

۲- برای مطالعه بیشتر مراجعه شود به کتاب خانواده ؛ سالاری؛ ص۱۲۰

رضا کشمیری

توجه به عدالت خدا و اینکه هیچگونه ظلمی در حق هیچ موجودی نمی‌کند، زمینه شناختی برای مهار رفتاری اعضای خانواده فراهم می‌کند و هر چه این حالت قوی‌تر باشد مشکلات خانوادگی و فردی کمتر خواهد بود، و چنین افرادی به ناظر و داور بیرونی برای حل مشکلات نیاز نخواهند داشت؛ علامه طباطبایی ره در تفسیر المیزان در ذیل آیه ۴۰ سوره مبارکه نسا میفرمایند:   " إِنَّ اللَّهَ لا یَظْلِمُ مِثْقالَ ذَرَّةٍ" کلمه (مثقال) به معناى وزن است، و کلمه (ذره) به معناى کوچک‏ترین مورچه قرمز است، و یا به معناى تک غبارى است که در هوا معلق است، و به چشم دیده نمی‌‏شود[1].خدا حتی به اندازه سنگینی این چنین ذره‌ای هم به کسی ظلم نمی‌کند.

سوال مهم :

 چرا خداوند به هیچ موجودی ظلم نمی‌‏کند؟

جواب :

دلیل آن روشن است زیرا ظلم و ستم معمولا یا بر اثر جهل است و یا احتیاج و یا کمبودهاى روانى، کسى که نسبت به همه چیز و همه کس عالم و از همه بی ‏نیاز و هیچ کمبودى در ذات مقدس او نیست، ظلم کردن در باره او ممکن نیست نه اینکه نمی‌‏تواند ظلم کند و نه اینکه ظلم و ستم در مورد او متصور نباشد (آن چنان که طایفه اشاعره تصور کرده‏ اند) بلکه در عین توانایى به خاطر اینکه حکیم و عالم است از ظلم کردن، خوددارى می‌نماید و هر چیز را در جاى خود در این جهان پهناور هستى قرار می‌‏دهد، و با هر کس طبق شایستگى و اعمالش رفتار می‌‏کند.[2]

 



۱- ترجمه تفسیر المیزان، ج۴، ص: ۵۶۵

۲-  تفسیر نمونه، ج‏۳، ص: ۳۹۱


 

رضا کشمیری

یکی دیگر از آثار ایمان به خدا، تسلیم و رضا به مقدرات الهی است. این حالت بسیار زیبا و ارزشمند میتواند در تحمل و حل بسیاری از مشکلات بخصوص حوادثی که از کنترل انسان خارج است مثل سیل، زلزله، مرگ و بیماریهای لاعلاج، بسیار راهگشا و مفید باشد. حالت رضایت موجب می‌شود اعضای خانواده مشکلات را در زندگی، مثبت و تکامل بخش تلقّی کنند و زمینه سازگاری با چنین حوادث بازگشت ناپذیری را فراهم کرده و اختلافات ناشی از این حوادث را آسانتر حل کنند. در برخی از پژوهشهای روانشناسی، دین را مهمترین عامل ثبات و پایداری خانواده اعلام کرده است.[1]

 

امام صادق (ع) فرمود: سَرِ طاعت خدا صبر و رضاى از خدا است، نسبت بدان چه خوشاید بنده را یا بد آید و هیچ بنده‏اى از خدا راضى نباشد در آنچه خوش دارد یا بد دارد، جز آنکه براى او بهتر است هم در آنچه خوش دارد و هم در آنچه بد دارد.[2]

در هر موجودی مرکز فرماندهی و کنترل، سر او است. این تشبیهی که امام صادق علیه السلام فرمودند نشان دهنده اهمیت صبر در راه خدا و راضی بودن به آنچه که خدا مقدر فرموده، است.

اطاعت از خدا بدون حالت صبر و رضا، مانند موجود بدون سر، بی‌اثر و ناقص است.

 

رضا کشمیری