خانواده پایدار

سبک زندگی اسلامی عقلانی مبتنی بر معارف ناب اهل بیت علیهم السلام

خانواده پایدار

سبک زندگی اسلامی عقلانی مبتنی بر معارف ناب اهل بیت علیهم السلام

خانواده پایدار
آخرین نظرات

۲۰ مطلب با موضوع «نظام رفتاری خانواده(خانواده رفتاری) :: وظایف والدین نسبت به فرزندان» ثبت شده است


یادگیری کودکان در دو سال اول زندگی، از طریق تجربه و کشف محیط اطراف خود است.
کودک از طریق سه ابزار مهم، (حس بینایی، شنوایی و ذهنی) به کسب تجربه و کشف محیط اطراف می‌پردازد، این درحالی است که، سلول‌های بینایی، شنوایی و ذهنی، هنوز بطور کامل، فعال نشده‌اند.
یکی از روش‌های فعال‌سازی حواس کودک، اسباب‌بازی است.


اسباب‌بازی کودکان باید حداقل، چهار ویژگی داشته باشد:


١ _ اسباب‌بازی باید رنگی و ملون باشد، تا رنگ های متنوع، سلول‌های بینایی را فعال سازد.
٢_ اسباب بازی باید صدادار و مُصوَّت باشد، تا سلول‌های شنوایی را تحریک و فعال نماید.
٣_ اسباب بازی باید متحرک باشد، تا ذهن و فکر را به جریان بیندازد.
۴_ اسباب‌بازی بازی باید أرزان قیمت باشد، تا کودک با خراب کردن آن توبیخ و ملامت نشود، و با باز و بستن، و شکستن آن، خلاقیت خود را به نمایش بگذارد.
یک جغقه رنگی، تقریباً همه ویژگی‌های یک اسباب‌بازی را دارد.


متأسفانه بسیاری از والدین، اسباب‌بازی گران‌قیمت را برای دل خودشان تهیه می‌کنند، نه فرزندشان، لذا معمولاً کودک باید آن را از پشت ویترین شیشه‌ای، ببیند مخصوصاً زمانی که کودک‌شان، با بچه‌های دیگر همبازی می‌شود، از ترس خراب شدن اسباب‌بازی، او را از چشم کودک و بچه‌ها، مخفی می‌نمایند، در حالی که، فرزند دلبندشان، آرزوی بازی با این اسباب‌بازیِ ماورایی را در حضور، دوستان خردسالش را دارد.

 

مطالعه بیشتر:

مشاور خانواده و تربیت فرزند 

خاطرات حجت الاسلام و المسلمین دکتر حسین جلالی

رضا کشمیری

یک پدر خوب دارای ویژگی های زیر می باشد:

۱-ارتباط سازنده با فرزند خود دارد و مسائل شغلی و کاری موجب نمی شود این رابطه کم رنگ شود.
۲-اطلاعات خود را از طریق خواندن کتاب های تربیتی افزایش می دهد.
۳-در راستای بر طرف کردن نیازهای مادی و روحی خانواده خود کوشش می کند.
۴-در محیط خانواده خود دارای اقتدار است و بر رفتار اعضای خانواده کنترل دارد.
۵-در طول روز فرصتی را برای فرزند خود قرار می دهد.
۶-مسؤلیت پذیر باشد تا فرزند احساس مسؤولیت کردن را از او یاد بگیرد.
۷-فضای آرامی را در زندگی فراهم می کند تا همسرش بهتر بتواند به وظائف مادری خود عمل کند.(به ویژه در دوران شیرخوارگی)
۸-با تمام وجود سعی می کند از راه حلال برای خانواده خود کسب روزی کند.
۹-با مطالعه نسبت به وظیفه ای که بر عهده دارد، آگاهی بیشتری کسب می کند.


برای مطالعه بیشتر:

وظایف والدین 

وظایف فرزندان

وظایف زنان

وظایف مردان


رضا کشمیری

 

۱۵- والدین باید مراقب حریم خصوصی خود باشند

 در عرصه‌های مختص به روابط زن و شوهر مثل کنش‌های جنسی حتما باید حریم‌ها حفظ شود. آنها نه تنها نباید در حضور کودکان، بلکه در کنار کودکانی که خواب هستند هم مجاز به انجام رابطه زناشویی نیستند. این به خاطر پیامدهای منفی آن در تربیت جنسی کودکان است. رسول اکرم صل الله علیه و آله می‌فرمایند: به خدا قسم اگر مردی با همسر خود بیامیزد و در اتاق کودک بیداری آن دو را در حال آمیزش ببیند، سخنان آنها و همچنین صدای نفس‌شان را بشنود آن کودک هرگز رستگار  نخواهد شد ، اگر دختر یا پسر باشد سرانجام به زناکاری آلوده می‌شود.[1]

نکته:

مراد روایات این نیست که کودک در چنین شرایطی جتما زناکار مصطلح خواهد شد. بلکه مصادیق زناکاری متفاوت است، به معنای عام آن هر گونه انحراف جنسی از جمله خودارضایی را هم شامل می‌شود. چشم‌چرانی ( زنای با چشم) و یا لمس حرام(زنای با دست) و ... هم از مصادیق شمرده می‌شود.

یکی دیگر از مصادیق عرصه خصوصی جداسازی جنسیتی در بستر خواب ، حمام ، استخر و دیگر محیط‌های مرتبط است. رسول اکرم صل الله علیه و آله می‌فرمایند: بستر خواب پسربچه با پسربچه، پسربچه با دختربچه و دختربچه با دختربچه در سن ده سالگی باید از هم جدا شود.[2] امام باقر علیه السلام می‌فرمایند: بایستی بستر خواب پسربچه ده ساله از زنها جدا باشد[3]. البته در برخی روایات سن هفت سالگی گفته شده است[4].


برای مطالعه بیشتر:

وظایف والدین 

وظایف فرزندان

وظایف زنان

وظایف مردان

رضا کشمیری

                                                                                                                  

۱۴- شاد کردن فرزندان

اگر محیط خانه شاد و بانشاط باشد بسیاری از نیازهای روانی کودکان به نحو مناسب برآورده می‌شود. در این صورت است که کودکان خانه را محلی امن و پناهگاهی آرام‌بخش خواهند یافت و دیگر به آسانی  جذب محیط‌های پرخطر جامعه و دوستان ناباب نخواهند شد.

اهمیت این موضوع از نگاه رسول گرامی اسلام صل الله علیه و آله به اندازه‌ای است که می‌فرمایند: کسی که دختر خود را شادمان کند، مانند کسی است که بنده‌ای از فرزندان اسماعیل ذبیح الله را آزاد کرده باشد و آن کس که پسر خود را شاد و دیده او را روشن کند، مانند کسی است که دیده‌اش از ترس خداوند گریسته باشد[1].

نکته۱:

شاد کردن فرزندان راه‌های گوناگونی دارد؛ گاهی فرزند تشنه یک نگاه محبت آمیز یا یک لبخند است. بعضی والدین همین رفتار بدون هزینه را هم از فرزندان خود دریغ می‌نمایند. رسول خدا صل الله علیه و آله می‌فرمایند: نگاه محبت آمیز پدر به فرزندش که موجب شادی او می‌شود اجر آزاد کردن یک بنده دارد.[2]

گاهی هم‌سخن شدن ، هم‌دردی ، هدیه دادن و حتی رفتار محبت آمیز والدین با یکدیگر باعث شادی و نشاط فرزندان خواهد شد.  پیامبر گرامی اسلام صل الله علیه و آله سفارش فرمودند: هر کس وارد بازار شود و هدیه‌ای برای خانواده خود بخرد، چون کسی است که صدقه‌ای برای گروهی نیازمند برده باشد و اگر خواست آنچه را که به خانه برده است بین آنان تقسیم کند ، از دختران شروع کند ... .[3]

نکته۲:

قدم زدن پدر با فرزند نوجوانش شاید بسیار اثرگذارتر از بوسیدن او باشد. البته باید توجه داشت که دختران به واسطه برخورداری از عواطف رقیق‌تر باید زودتر مورد محبت قرار گیرند.


برای مطالعه بیشتر:

وظایف والدین 

وظایف فرزندان

وظایف زنان

وظایف مردان


رضا کشمیری

۱۳- انتخاب نام نیکو برای فرزندان


یکی از عوامل مهم ترویج دین‌داری در جامعه، پاسداشت و محترم شمردن نمادهای مذهبی از جمله نام اولیاء و بزرگان دین با برگزیدن نام ایشان برای کودکان است. برگزیدن نام ائمه معصومین سلام الله علیهم برای فرزندان برآمده از علاقه به ایشان است که خود نشانه دین‌داری است. و با این نام نیکو بخشی از تربیت دینی کودک تکمیل می‌شود.

امام صادق علیه السلام در پاسخ به این پرسش که نام‌های شما و پدران‌تان را بر روی فرزندانمان می‌گذاریم آیا این عمل برای ما پادش و فایده‌ای دارد؟ فرمودند: به خدا قسم بلی، آیا دین داشتن غیر از دوست داشتن ما اهل بیت است؟![1]. رسول اکرم صل الله علیه و آله فرمودند: کسی که چهار فرزند بیاورد و هیچ یک را به نام من نام‌گذاری نکند به من جفا کرده است[2].


برای مطالعه بیشتر:

وظایف والدین 

وظایف فرزندان

وظایف زنان

وظایف مردان

رضا کشمیری

۱۲- مهربان بودن با فرزندان:


مهربانی با فرزندان از جمله وظایفی است که ارضای نیاز عاطفی آنها را به دنبال دارد. مهربانی در کانون خانواده ، با ایجاد آرامش و نشاط خانواده را تکامل می‌بخشد. رسول گرامی اسلام صل الله علیه وآله فرموده‌اند: نگاه مهربانانه‌ی پدر به فرزند خود عبادت است[1]. فرزندان خود را دوست داشته باشید و به آنان رحم کنید[2]. در جایی دیگر می‌فرمایند: رحمت خدا بر پدری که در راه نیکی و نیکوکاری، به فرزند خود کمک کند، به او احسان نماید و چون کودکی، رفیق دوران کودکی او باشد ، او را عالِم و با ادب بار آورد.[3]

لازمه‌ی مهربانی با کودک این است که انتظار والدین متناسب با ظرفیت فرزند باشد. بنابراین  والدین باید رفتاری کودکانه با کودک خود داشته باشند. رسول گرامی اسلام صل الله علیه وآله می‌فرمایند: آن کس که نزد او کودکی است باید در پرورش او کودکانه رفتار کند.[4] یکی از مصادیق مهم مهروزی به کودک، هم‌بازی شدن با اوست.

نکته ۱:

در محبت و مهربانی کردن با کودک نیز مانند هر کار دیگری باید میانه‌رو بود و از افراط و تفریط پرهیز کرد. امام باقر علیه السلام می‌فرمایند: بدترین پدران، کسانی هستند که در نیکی و محبت به فرزندان اندازه نگه ندارند و به زیاده‌روی و افراط بگرایند.[5]

نکته ۲:

رعایت عدالت در بروز رفتار عاطفی نیز یک اصل مهم است که مورد توجه بزرگان دین قرار گرفته است. از امام علی علیه السلام نقل شده که روزی رسول خدا صل الله علیه وآله مردی را دید که دو فرزند داشت، یکی از آنها را بوسید و دیگری را وانهاد. رسول خدا صل الله علیه وآله به او فرمودند: چرا بین این دو فرق گذاشتی؟!
رضا کشمیری

 

۱۱- فراهم کردن زمینه ازدواج برای فرزندان:

بهترین سن برای ازدواج هنگامی است که فرد به رشد و پختگی لازم رسیده باشد، این پختگی در جامعه اسلامی معمولا با فاصله کمی از بلوغ جنسی حاصل می‌شود.یکی از سنت‌های پسندیده و بجای دینی ، تدراک ازدواج فرزندان است که در عرف و فرهنگ اجتماعی به عهده‌ی پدر گذاشته شده است. از دیدگاه پیامبر گرامی اسلام صل الله علیه وآله از جمله حقوق فرزند بر پدرش این است که هنگامی که بالغ شداو را به ازدواج درآورد[1]. و اگر با وجود توانایی از انجام آن سر باز زند و فرزندش دچار لغزش شود، گناهش به گردن اوست[2].


والدین می‌بایست در برداشت موانع و مهیا ساختن بستر ازدواج فرزندانش هم تلاش کند، باید با تربیت درست، سن رشد فرزندان را کاهش دهند. در آنها ایجاد انگیزه کنند و در یافتن همسر مناسب برای آنها تلاش کنند. برای نمونه والدین دختر نباید بدون هیچ تلاشی منتظر خواستگار بمانند، بلکه باید در معرفی دخترشان و یافتن همسری مناسب برای او تلاش کنند. پیامبر خدا صل الله علیه وآله فرمودند: دختران خویش را به طلا و نقره بیارایید، جامه نیکو بر آنها بپوشانید و جهیزیه خوب به آنها بدهید تا خواستگار پیدا کنند[3].

نکته مهم:

البته روشن است که مراد حضرت این است که در مجالس زنانه و محیط‌هایی که منع شرعی ندارد، دختران خویش را بیارایید تا مادرانی که برای پسران خود به دنبال همسر می‌گردند یا افرادی که نقش واسطه در ازدواج را دارند، آنها را ببینند. پس منعی ندارد که والدین دختر، هرگاه پسر مومن و شایسته‌ای یافتند، مستقیم یا غیر مستقیم به او پیشنهاد ازدواج با دخترشان را بدهند و این سیره بسیاری از علما و بزرگان دین بوده است.[4]

 

برای مطالعه بیشتر:

وظایف والدین 

وظایف فرزندان

وظایف زنان

وظایف مردان

رضا کشمیری

 

۱۰- به کار گرفتن فرزند از هفت سالگی:

زندگی همواره مملو از مشکلات  و ناکامی‌های کوچک و بزرگ است. برای چیره شدن بر مشکلات باید صبر و تدبیر داشت که غریزی نیستند بلکه اکتسابی هستند و با تمرین به دست می‌آیند. کودک بعد از هفت سال آزادی کامل، باید به صورت مستقیم و عملی مشکلات زندگی را لمس کند و خودش روبرو شدن با آنها را تجربه کند. امام علی علیه السلام می‌فرمایند: کودک را بعد از پرورش و آموزش باید هفت سال به کار و فعالیت وادارند.[1]

امام کاظم علیه السلام فرموده‌اند: بهتر است که طفل در کودکی با سختی و مشکلات گریزناپذیر زندگی که تاوان زندگی است روبرو شود تا در جوانی و بزرگسالی بردبار و شکیبا باشد.[2]

نکته مهم: باید به تدریج و مناسب با توان و ظرفیت واقعی کودک، مسئولیت‌هایی به او سپرد تا کم کم با سرد و گرم روزگار آشنا شود. پیامبر گرامی اسلام صل الله علیه وآله فرمودند: آنچه را که کودک توان داشته و انجام داده از او بپذیرد و آنچه انجام آن در توان کودک نیست و برای او طاقت‌فرساست از او نخواهد و او را به گناه و طغیان وادار نکند و به او دروغ نگوید.[3]


رضا کشمیری

۹- آموزش مهارت‌های مورد نیاز به فرزندان :


داشتن مهارت‌های لازم در امور گوناگون زندگی در کنار داشتن دانش لازم از جمله ضروریات زندگی اجتماعی است. به عبارت دیگر افزون بر شناخت و انگیزه، توانایی انجام کار نیز از جمله عوامل موثر در ایفا کردن درست نقش‌ها در آینده است. فردی که مهارت های مربوط به جایگاه خود را فراگرفته باشد ، به راحتی نقش مورد انتظار را در جامعه ایفا می‌کند و در نتیجه سرشار از نشاط و رضایت درونی خواهد شد.

برخی مهارت ها که در اسلام سفارش شده علاوه بر کاردکرد های اجتماعی و نظامی، سلامت جسمی و روحی را به دنبال خواهد داشت. شنا ، اسب‌سواری و تیراندازی از جمله مهارت‌هایی است که سفارش شده است. رسول اکرم صل الله علیه و آله می‌فرمایند: به فرزندان خود شنا و تیراندازی بیاموزید.

رضا کشمیری

۸- آموزش علوم مورد نیاز به فرزندان:


آموزش قرآن، حدیث ، نماز ، احکام دینی و دیگر علوم مورد نیاز به فرزندان از جمله وظایف جایگاه پدری و مادری است که مورد توجه جدی متون دینی قرار گرفته است.

کودکان باید قبل از ورود به اجتماع، عناصر اساسی فرهنگ در جامعه اسلامی از قبیل  باورها، ارزش‌ها و هنجارهای دینی را فرا بگیرند. قبل از رسیدن به بلوغ هم باید احکام عبادی و اجتماعی اسلام را در حد توان خود یاد بگیرند. بهترین شیوه آموزش، شروع یادگیری با متون اصلی دین یعنی قرآن و روایات است. به همین جهت است که پیامبر صل الله علیه و آله آموزش قرآن را حق فرزند بر پدر شمرده‌اند.[1]

نکته مهم در اینجا پاداش چشم‌گیری است که برای والدین در نظر گرفته شده است. رسول خدا صل الله علیه و آله فرمودند: هر کس به فرزند خود قرآن بیاموزد در قیامت بر والدین او لباس‌هایی می‌پوشانند که نور آن چشم بهشتیان را خیره می‌کند.[2]

برای مطالعه بیشتر:

وظایف والدین 

وظایف فرزندان

وظایف زنان

وظایف مردان


۱- وسایل الشیعه؛ ج۲۱ ؛ص ۴۸۲

۲- وسایل الشیعه؛ ج۲۱ ؛ص ۴۷۶

رضا کشمیری