خانواده پایدار

سبک زندگی اسلامی عقلانی مبتنی بر معارف ناب اهل بیت علیهم السلام

خانواده پایدار

سبک زندگی اسلامی عقلانی مبتنی بر معارف ناب اهل بیت علیهم السلام

خانواده پایدار
آخرین نظرات

۱۲ مطلب با کلمه‌ی کلیدی «حقوق والدین» ثبت شده است

وظیفه ۱۳: فرزند کاری نکند که مردم به والدین او ناسزا بگویند

یکی دیگر از موارد تکریم اجتماعی پدر و مادر این است که فرزند کاری نکند که مردم والدین او را دشنام دهند. رسول گرامی اسلام صل الله وعلیه وآله از جمله حقوق والدین را همین مورد معرفی می‌فرمایند[1].

پیامبر اکرم صل الله وعلیه وآله در جمعی، افرادی را لعن می‌کردند تا رسید به کسانی که پدر و مادر خود را لعن می‌کنند! مردی در میان جمع با تعجب پرسید: یا رسول الله صل الله وعلیه وآله مگر ممکن است کسی والدین خود را لعن نماید؟! حضرت فرمودند: آری ، کسی که پدران و مادران مردم را لعنت می‌کند و آنان پدر و مادرش را لعنت می‌کنند[2].

بنابراین هر فردی باید از کارهایی مثل آزار و ا‌ذیت دیگران که موجب می‌شود، مردم والدین او را دشنام دهند، به شدت پرهیز کند.

 نکته:

از جمله کارهایی که سبب می‌شود مردم والدین فرد را لعنت نکنند و از آنها به نیکی یاد کنند، این است که به هر عهد و پیمانی یا معامله‌ای که والدین در زمان حیات خود با دیگران داشته اند وفا کند و بدهی‌های آنها را بپردازد.

 

برای مطالعه بیشتر:

وظایف والدین 

وظایف فرزندان

وظایف زنان

وظایف مردان

 

رضا کشمیری

 

وظیفه ۱۲ : گرامی داشتن دوستان پدر خود

در بخش تکریم والدین، سه نوع تکریم را اشاره کردیم، تکریم رفتاری و گفتاری در مطالب گذشته بیان شد. نوع آخر آن تکریم اجتماعی است، احترام و تکریم دوستان پدر یکی از موارد تکریم اجتماعی است.

بزرگی حق پدر بر فرزند آنقدر است که گرامیداشت دوستان پدر را نیز در بر می‌گیرد و فرزند باید حتی پس از مرگ پدر، با دوستان و برادران دینی او ارتباط داشته  و آنها را گرامی بدارد. پیامبر اکرم صل الله وعلیه وآله می‌فرمایند: ارتباط با دوست پدر از جمله نیکی‌ها و مصادیق برّ است[1]. در روایتی از امام رضا علیه السلام آمده است که ادامه دادن دوستی با دوستان والدین از مصادیق صله رحم با آنها بعد از مرگشان است[2]


برای مطالعه بیشتر:

وظایف والدین 

وظایف فرزندان

وظایف زنان

رضا کشمیری

وظیفه ۱۱ :  گفت‌و‌گوی شایسته و کریمانه با والدین


یکی از بخش‌های تکریم و بزرگداشت والدین، تکریم گفتاری آنها است. مصداق اصلی آن گفت‌و‌گوی شایسته و کریمانه است. به این معنا که فرزند باید هنگام سخن گفتن با والدین خویش منزلت و جایگاه ایشان را پاس بگذارد. امام صادق علیه السلام در تفسیر بخش پایانی آیه شریفه ۲۳ سوره اسراء فرمود: ... و اما قول خدا عز و جل: «اگر چنانچه یکى از آنها یا هر دو نزد تو به دوران پیرى رسیدند به آنها اف مگو و با آنها درشتى مکن» فرمود: یعنى اگر تو را به تنگ آوردند به آنها مگو اف و اگر تو را زدند با آنها درشتى مکن . سپس حضرت در تفسیر  ادامه آیه: «و به آنها با احترام سخن بگو» فرمودند: یعنى اگر تو را زدند به آنها بگو: خدا شما را بیامرزاد، این ‏است گفتار کریمانه و محترمانه[1].

نکته:

یک تلنگر بسیار مهمی در روایت آمده است که حتی اگر پدر و مادر پیر شما در بستر خود قضای حاجت کردند به آنها کوچک‌ترین اهانتی نکن[2].   مراد این است که حتی چهره‌ات را در هم نکش ، حتی سرت را به عنوان تأسف نجنبان ، فقط مثل یک عبدی گنه‌کار در برابر مولای خود خاشع و متواضع باش.

متاسفانه امروزه در این دنیای پر زرق و برق مادی معمولا افراد راحت طلب شده‌اند و تا کوچکترین زحمتی از ناحیه پدر و مادر پیر خود به آنها وارد می‌شود ، به سرعت یاد خانه سالمندان می‌افتند. این یک فاجعه روحی و روانی برای والدین است که فرزندان، در پیری و نیازمندی آنها را رها می‌کنند.

 

برای مطالعه بیشتر:

وظایف والدین 

وظایف فرزندان

وظایف زنان

وظایف مردان

 

رضا کشمیری

وظیفه دهم: احترام والدین  را نگه داشتن

 آخرین مورد از موارد تکریم رفتاری، احترام به والدین است که  چند مورد از مصادیق آن را که در روایات آمده بررسی می‌کنیم:

۱- از مهمترین مصادیق احترام به پدر و مادر این است که هنگام ورود ایشان از جای خود برخیزد و احترام کند حتی اگر جایگاه اجتماعی بالایی داشته باشد.[1]

۲- هنگام راه رفتن جلوتر از آنها حرکت نکند[2].

 ۳- هنگامی که به همراه والدین به جایی وارد می‌شوند، فرزند نباید زودتر از ایشان بنشیند و در مجالس هم نباید جلوتر یا بالاتر از آنها بنشیند[3].

۴- فرزند نباید دستش را فراتر از دست آنها بلند کند، به اصطلاح روی دست ایشان بلند نشود. مثلا هنگام بخشیدن، چیزی بیشتر از آنچه والدین داده‌اند، ندهد چون موجب اهانت و تحقیر والدین می‌شود.[4]

نکته:

ادب و احترام فرزند نسبت و والدین جایگاه فرد را در آخرت بسیار نیکو می‌گرداند. امام صادق علیه السلام فرمودند: هنگامی که موسی بن عمران علیه السلام با پروردگار خود راز و نیاز می‌کرد، مردی را در سایه عرش خدا دید. عرض کرد: پروردگارا این کیست که در سایه عرش توست؟! فرمود: این کسی است که به پدر و مادر خود نیکی کرده و با آنها خوش رفتار بوده و سخن چینی نکرده است.[5]

 

برای مطالعه بیشتر:

وظایف والدین 

وظایف فرزندان

وظایف زنان

وظایف مردان
رضا کشمیری

نهمین وظیفه فرزندان:  حُسن مصاحبت نسبت به والدین


با توجه به معانی دو کلمه حُسن و مصاحبت می‌توان نتیجه گرفت که حُسن مصاحبت یک زندگی و همراهی طولانی مدت با یک شخص است که همراه با مهربانی، فروتنی ، ترحم و گشاده رویی است و در مجموع موجب سرور و شادمانی می‌شود.[1]

حسن مصاحبت در رابطه با همه خویشان و نزدیکان لازم است اما درباره والدین از اهمیت بیشتری برخوردار است و به همین خاطر گاهی در متون روایی، اجر و پاداش آن بیشتر از جهاد در راه خدا نقل شده است. مردی از رسول خدا صل الله و علیه و آله پرسید: آیا من با شما بیعت کنم به هجرت از وطن و جهاد؟ حضرت فرمودند: آیا پدر یا مادر داری؟ گفت: بله هم پدر دارم هم مادر. حضرت فرمود: از خدا مزد می‌خواهی؟ گفت : آری. پیامبر صل الله و علیه و آله  فرمود: برگرد نزد پدر و مادر و با آنها حسن مصاحبت داشته باش[2].

نمونه‌هایی از حسن مصاحبت در روایات:

۱- امام صادق علیه السلام در پاسخ فردی که می‌گفت: پدر من پیر و فرتوت شده تا جایی که برای قضای حاجت او را بر دوش می‌کشم. فرمودند: اگر می‌توانی خودت به این کار بپردازی و به دیگران واگذار نکنی، حتما این کار را بکن و با دست خودت لقمه در دهان او بگذار که فردای قیامت سپر آتش دوزخ خواهد بود.[3]

۲- یکی دیگر از مصادیق حسن مصاحبت، گشاده رویی و نرم خویی و مدارا کردن با والدین است. گشاده رویی قطعا باعث شادی والدین خواهد شد و این خود سبب طولانی شدن عمر می‌شود. امام صادق علیه السلام می‌فرمایند: اگر دوست داری خدا عمرت را طولانی کند، والدین خود را شاد کن[4].


نکته:

گشاده رویی فرزند به هنگام خدمت به والدین  نشان دهنده اخلاص و کمال رضایت فرزند در خدمت به والدین است و این، رضایت قلبی و شادی درونی و احساس خوشبختی را به والدین هدیه می‌کند. در این هنگام است که یک دعای پدر و مادر زندگی فرزند را زیر و رو می‌کند و عاقبت او را بخیر می‌گرداند.


برای مطالعه بیشتر:

وظایف والدین 

وظایف فرزندان

وظایف زنان

وظایف مردان

رضا کشمیری

وظیفه ۸ :  به رسمیت شناختن حریم خصوصی والدین


یکی دیگر از وظایف فرزندان که تکریم رفتاری والدین شمرده می‌شود این است که فرزندان باید حریم خصوصی والدین را به رسمیت بشناسند. اجازه گرفتن به شیوه‌های شناخته شده برای ورود به جایی که دیگران حضور دارند از هنجارهای اخلاقی است که در دو صورت لازم است:

۱-  در ساعات خلوت پدر هیچ کس حق ندارد بدون اجازه خلوت او را برهم بزند، حتی کودکان  و همسر . چون خداوند در آیه کریمه ۵۸ سوره نور می‌فرماید: اى کسانى که ایمان آورده‏اید (بدانید که) بندگان ملکى شما و اطفال شما که هنوز به وقت احتلام و زمان بلوغ نرسیده‏اند باید (شبانه روزى) سه مرتبه از شما اجازه ورود بخواهند: یک بار پیش از نماز صبح و دیگر هنگام ظهر که جامه‏ها را از تن برمى‏گیرید و دیگر پس از نماز خفتن، که این سه وقت هنگام عورت و خلوت شماست (اکثر برهنه یا در لباس کوتاهید) ... .

۲- هنگامی است که زن و شوهر در جایی خلوت کرده باشند حتما برای ورود باید اجازه گرفته شود که دلیل آن روشن است.

نکته۱:

با توجه به آیه شریفه که بیان شد کودکان نابالغ تنها در سه وقت(۱- پیش از نماز صبح ۲- هنگام ظهر ۳- پس از نماز عشاء) موظف به اجازه گرفتن هستند. به دو دلیل:

۱- چون زندگی آنها با زندگی والدین چنان آمیخته است که اگر بخواهند در همه حال اجازه بگیرند خیلی مشکل خواهد بود.

۲- کودک نابالغ هنوز قوای جنسی  او به طور کامل بیدار نشده است.

نکته۲:

خداوند در آیه ۵۹ سوره نور بلافاصله این نکته را تذکر می‌دهد که اجازه گرفتن نوجوانان بالغ همواره واجب است و باید در همه حال هنگام ورود به اتاق و محل استراحت پدر و مادر  اجازه بگیرند.

برای مطالعه بیشتر:

وظایف والدین 

وظایف فرزندان

وظایف زنان

وظایف مردان


 

رضا کشمیری

وظیفه هفتم : اجازه گرفتن فرزندان از والدین برای انجام عبادات مستحبی


رضایت و طیب خاطر والدین مخصوصا مادر شرط اصلی در قبولی عبادات مستحبی است، رسول خدا صل الله و علیه و آله فرمودند: ... و از احسان فرزند به پدر و مادر این است که بدون اذن ایشان روزه و حج و نماز مستحبی انجام ندهد... در غیر این صورت فرزند عاق والدین می‌شود.[1]

نکته:

بی‌احترامی به والدین و نارضایتی آنها باعث می‌شود که عبادات مستحبی فرزند قبول که نشود هیچ به جای ثواب، گناه برایش ثبت می‌شود.


برای مطالعه بیشتر:

وظایف والدین 

وظایف فرزندان

وظایف زنان

وظایف مردان

 

رضا کشمیری

ششمین وظیفه فرزندان: پاسخگویی بی‌درنگ فرزندان به والدین مخصوصا مادر

فرزند بیشترین خدمات را از سوی مادر دریافت می‌کند بنابراین باید همچون خادمی باشد که کمر به خدمت بسته و برای انجام هر امری گوش به فرمان مادر باشد. فرزند در هر سن و شرایط و جایگاه اجتماعی که باشد باید بی‌درنگ از والدین خود به‌ویژه مادر اطاعت کند. حتی هنگامی که نماز مستحبی می‌خواند، باید نماز را قطع کند و پاسخ مادر را بدهد. پیامبر اکرم صل الله و علیه و آله فرمودند: اگر در نماز مستحبی بودی و پدرت صدایت کرد، پاسخ نده؛ اما اگر مادرت صدایت کرد نمازت را قطع کن.[1]

 

نکته:

فرزند باید در رفتار و کردار خود به اندازه‌ای با پدر و مادر صمیمی باشد که ایشان درخواست خود را بدون زحمت ونگرانی با او در میان بگذارند و یا حتی پیش از اینکه آنها درخواست خود را مطرح کنند، فرزند به آن عمل نماید. یعنی همیشه با چهره گشاده و چشمانی منتظر فرمان با والدین روبرو شود. امام صادق علیه السلام در تفسیر آیه ( و بالوالدین احسانا) فرمودند: احسان این است که اگر از تو چیزی درخواست کردند، آنها را به زحمت نیاندازی... .[2]

 

برای مطالعه بیشتر:

وظایف والدین 

وظایف فرزندان

وظایف زنان

وظایف مردان
رضا کشمیری

 

چهارمین وظیفه فرزندان:  اطاعت از والدین

یکی دیگر از موارد تکریم رفتاری والدین، اطاعت از آنها است که یکی از هنجارهای دینی شمرده می‌شود. فرزند باید همچون خادمی که گوش به فرمان مولاست، فرمانبر و مطیع والدین خود باشد. پیامبر اسلام صل الله و علیه و آله فرمودند: از پدر و مادر خودت اطاعت کن و اگر دستور دادند خاندان  و مالت را کنار بگذاری، این کار را بکن که از ایمان است.[1] امیر مومنان علیه السلام نیز می‌فرمایند: والدین را نافرمانی نکنید؛ زیرا خشنودی ایشان خشنودی خداست و خشم‌شان خشم خداست.[2]

نکته ۱:

تنها جایی که می‌شود از پدر و مادر نافرمانی کرد، جایی است که خواسته و دستور والدین خلاف شرع و خلاف دستور پروردگار باشد. زیرا خداوند در آیه ۲۴ سوره توبه می‌فرماید: اى اهل ایمان! اگر پدرانتان و برادرانتان کفر را بر ایمان ترجیح دهند، آنان را به دوستی مگیرید؛ و کسانى از شما که آنان را به دوستی بگیرند، آنان همان ستمکارانند.

نکته ۲:

به امر و نهی والدین اگر خلاف حکم ولی فقیه باشد نیز نباید عمل کرد؛ چرا که بر اساس مذهب شیعه اطاعت از ولی فقیه لازم است و همه مسلمانان حتی دیگر مراجع تقلید باید از اوامر ولایی او اطاعت کنند و تسلیم امر و نهی او باشند و این حکم همه افراد از جمله والدین را هم در بر می‌گیرد.[3]

 

برای مطالعه بیشتر:

وظایف والدین 

وظایف فرزندان

وظایف زنان

وظایف مردان

رضا کشمیری

سومین وظیفه از وظایف فرزندان: گرامی داشتن و تکریم والدین

می ‌توان تکریم والدین را در ابعاد مختلفی مثل تکریم رفتاری، تکریم گفتاری و تکریم اجتماعی بررسی کرد و در هر قسمت چند وظیفه برای فرزندان تعریف کرد.

اولین تکریم رفتاری:  سپاس‌گزاری عملی از والدین

کتب تحلیلی زبان و ادبیات عرب ،شکر را سه نوع دانسته‌اند: ۱- شکر قلبی که با تصور نعمت حاصل می‌شود.  ۲- شکر زبانی که با بزرگداشت فاعل آن محقق می‌شود.  ۳- شکر عملی که با انجام دادن دستورات و خواسته‌ها حاصل خواهد شد.[1]

خداوند متعال در آیه ۱۴ سوره لقمان به سپاس‌گزاری از والدین فرمان داده است: و ما به هر انسانى سفارش کردیم که در حقّ پدر و مادر خود نیکى کن خصوص مادر که چون بار حمل فرزند برداشته و تا مدّت دو سال که طفل را از شیر باز گرفته (هر روز) بر رنج و ناتوانیش افزوده است، (و آری به او سفارش کردیم که) شکر من و شکر پدر و مادرت بجاى آور، که بازگشت (خلق) به سوى من خواهد بود.

در این آیه شریفه خداوند سپاس‌گزاری از والدین و خود را در کنار هم بازگو کرده است. بنابراین هر کس که از والدین خود سپاسگزاری نکند، شکر خدا را بجا نیاورده است. با توجه به اینکه بهترین و کاملترین نوع شکر، شکر عملی است، عمل به خواسته‌ها و دستورات والدین از روی رضایت و با اخلاص، بهترین سپاس‌گزاری از والدین است و قطعا اطاعت و بندگی خالصانه خدا هم شمرده خواهد شد.

برای مطالعه بیشتر:

وظایف والدین 

وظایف فرزندان

وظایف زنان

وظایف مردان


رضا کشمیری