خانواده پایدار

سبک زندگی اسلامی عقلانی مبتنی بر معارف ناب اهل بیت علیهم السلام

خانواده پایدار

سبک زندگی اسلامی عقلانی مبتنی بر معارف ناب اهل بیت علیهم السلام

خانواده پایدار
آخرین نظرات

۱۰ مطلب با کلمه‌ی کلیدی «نظام رفتاری خانواده» ثبت شده است


رهبر انقلاب اسلامی صبح امروز در جمع ذاکران اهل بیت علیهم السلام با اشاره به اهمیت و جایگاه موضوع خانواده، فرمودند: نظام خانواده، سنت الهی است اما دشمنان بشریت که همان جریان سرمایه داری بین المللی و صهیونیستی است تصمیم به نابودی بنیان خانواده در جهان گرفته اند، بنابراین باید برای حفظ و تقویت ارکان نظام خانواده در جامعه، همت گماشته شود.


حضرت آیت الله خامنه ای، ازدواج های دیرهنگام و سخت، فرزندآوری کم و ترویج پدیده های زشتی همچون ازدواج های سفید را که سیاه ترین ازدواج است، به همراه تلاش برای از بین بردن حیا و عفت از موارد و زمینه های در خطر قرار گرفتن نظام خانواده برشمردند و تأکید کردند: ایجاد زمینه برای طهارت و پاکیزگی جوان، مؤثرترین راهکار جهت مقابله با توطئه ها و حفظ انقلاب و نظام جمهوری اسلامی است۱.

مطالعه بیشتر:

تحلیل سخنان رهبر عزیز انقلاب درباره زن و خانواده

  دوران نامزدی 

 مشاوره امور زناشویی

 نکات کلیدی و طلایی برای آغاز زندگی مشترک

رضا کشمیری


فرزندان در ارتباط با پدر و مادر خود وظایف سنگینی به عهده دارند که به ترتیب اهمیت بیان خواهد شد:

۱- صله رحم و ارتباط حضوری با والدین:

به دلیل نیاز همیشگی انسان به محبت دیگران، برقراری ارتباط و رفت و آمد با والدین به ویژه هنگام اوج نیاز به محبتَ یعنی در پیری و زمین‌گیری آنها ، یکی از مهمترین وظایف فرزندان به شمار می‌رود.

مهمترین نوع صله رحم ، ترک اذیت و آزار است.[1] بعد از آن دیدار ، سلام کردن و گفتگوی تلفنی را می‌توان نام برد. البته صله رحم با توجه به حال صله کننده و صله شونده ، متغییر است. مثلا در صله رحم با خویشاوندان ، یک احوال‌پرسی تلفنی هم کافی است اما صله رحم با والدین حتما باید حضوری باشد.

به هر حال ارتباط حضوری با والدین ، اطاعت از خداست و فواید زیادی دارد. یکی از مهمترین اثرات آن طولانی شدن عمر و زیادی روزی است.[2]

امام صادق علیه السلام  به جناب میسّر فرمودند: یا میسّر نه یکبار نه دوبار بلکه چندین بار مرگ قطعی تو فرا رسیده بود اما هر بار بخاطر صله ارحام به تاخیر افتاد و اگر می‌خواهی عمر زیاد داشته باشی به پدر و مادر خود نیکی کن.[3]

با این بیان حضرت ؛مهمترین مصداق صله ارحام سر زدن  به والدین و دلجویی کردن و نیکی به آنها است.

 برای مطالعه بیشتر:

وظایف والدین 

وظایف فرزندان

وظایف زنان

وظایف مردان

 

رضا کشمیری

 

۱۱- فراهم کردن زمینه ازدواج برای فرزندان:

بهترین سن برای ازدواج هنگامی است که فرد به رشد و پختگی لازم رسیده باشد، این پختگی در جامعه اسلامی معمولا با فاصله کمی از بلوغ جنسی حاصل می‌شود.یکی از سنت‌های پسندیده و بجای دینی ، تدراک ازدواج فرزندان است که در عرف و فرهنگ اجتماعی به عهده‌ی پدر گذاشته شده است. از دیدگاه پیامبر گرامی اسلام صل الله علیه وآله از جمله حقوق فرزند بر پدرش این است که هنگامی که بالغ شداو را به ازدواج درآورد[1]. و اگر با وجود توانایی از انجام آن سر باز زند و فرزندش دچار لغزش شود، گناهش به گردن اوست[2].


والدین می‌بایست در برداشت موانع و مهیا ساختن بستر ازدواج فرزندانش هم تلاش کند، باید با تربیت درست، سن رشد فرزندان را کاهش دهند. در آنها ایجاد انگیزه کنند و در یافتن همسر مناسب برای آنها تلاش کنند. برای نمونه والدین دختر نباید بدون هیچ تلاشی منتظر خواستگار بمانند، بلکه باید در معرفی دخترشان و یافتن همسری مناسب برای او تلاش کنند. پیامبر خدا صل الله علیه وآله فرمودند: دختران خویش را به طلا و نقره بیارایید، جامه نیکو بر آنها بپوشانید و جهیزیه خوب به آنها بدهید تا خواستگار پیدا کنند[3].

نکته مهم:

البته روشن است که مراد حضرت این است که در مجالس زنانه و محیط‌هایی که منع شرعی ندارد، دختران خویش را بیارایید تا مادرانی که برای پسران خود به دنبال همسر می‌گردند یا افرادی که نقش واسطه در ازدواج را دارند، آنها را ببینند. پس منعی ندارد که والدین دختر، هرگاه پسر مومن و شایسته‌ای یافتند، مستقیم یا غیر مستقیم به او پیشنهاد ازدواج با دخترشان را بدهند و این سیره بسیاری از علما و بزرگان دین بوده است.[4]

 

برای مطالعه بیشتر:

وظایف والدین 

وظایف فرزندان

وظایف زنان

وظایف مردان

رضا کشمیری

 

۱۰- به کار گرفتن فرزند از هفت سالگی:

زندگی همواره مملو از مشکلات  و ناکامی‌های کوچک و بزرگ است. برای چیره شدن بر مشکلات باید صبر و تدبیر داشت که غریزی نیستند بلکه اکتسابی هستند و با تمرین به دست می‌آیند. کودک بعد از هفت سال آزادی کامل، باید به صورت مستقیم و عملی مشکلات زندگی را لمس کند و خودش روبرو شدن با آنها را تجربه کند. امام علی علیه السلام می‌فرمایند: کودک را بعد از پرورش و آموزش باید هفت سال به کار و فعالیت وادارند.[1]

امام کاظم علیه السلام فرموده‌اند: بهتر است که طفل در کودکی با سختی و مشکلات گریزناپذیر زندگی که تاوان زندگی است روبرو شود تا در جوانی و بزرگسالی بردبار و شکیبا باشد.[2]

نکته مهم: باید به تدریج و مناسب با توان و ظرفیت واقعی کودک، مسئولیت‌هایی به او سپرد تا کم کم با سرد و گرم روزگار آشنا شود. پیامبر گرامی اسلام صل الله علیه وآله فرمودند: آنچه را که کودک توان داشته و انجام داده از او بپذیرد و آنچه انجام آن در توان کودک نیست و برای او طاقت‌فرساست از او نخواهد و او را به گناه و طغیان وادار نکند و به او دروغ نگوید.[3]


رضا کشمیری

۹- آموزش مهارت‌های مورد نیاز به فرزندان :


داشتن مهارت‌های لازم در امور گوناگون زندگی در کنار داشتن دانش لازم از جمله ضروریات زندگی اجتماعی است. به عبارت دیگر افزون بر شناخت و انگیزه، توانایی انجام کار نیز از جمله عوامل موثر در ایفا کردن درست نقش‌ها در آینده است. فردی که مهارت های مربوط به جایگاه خود را فراگرفته باشد ، به راحتی نقش مورد انتظار را در جامعه ایفا می‌کند و در نتیجه سرشار از نشاط و رضایت درونی خواهد شد.

برخی مهارت ها که در اسلام سفارش شده علاوه بر کاردکرد های اجتماعی و نظامی، سلامت جسمی و روحی را به دنبال خواهد داشت. شنا ، اسب‌سواری و تیراندازی از جمله مهارت‌هایی است که سفارش شده است. رسول اکرم صل الله علیه و آله می‌فرمایند: به فرزندان خود شنا و تیراندازی بیاموزید.

رضا کشمیری

۸- آموزش علوم مورد نیاز به فرزندان:


آموزش قرآن، حدیث ، نماز ، احکام دینی و دیگر علوم مورد نیاز به فرزندان از جمله وظایف جایگاه پدری و مادری است که مورد توجه جدی متون دینی قرار گرفته است.

کودکان باید قبل از ورود به اجتماع، عناصر اساسی فرهنگ در جامعه اسلامی از قبیل  باورها، ارزش‌ها و هنجارهای دینی را فرا بگیرند. قبل از رسیدن به بلوغ هم باید احکام عبادی و اجتماعی اسلام را در حد توان خود یاد بگیرند. بهترین شیوه آموزش، شروع یادگیری با متون اصلی دین یعنی قرآن و روایات است. به همین جهت است که پیامبر صل الله علیه و آله آموزش قرآن را حق فرزند بر پدر شمرده‌اند.[1]

نکته مهم در اینجا پاداش چشم‌گیری است که برای والدین در نظر گرفته شده است. رسول خدا صل الله علیه و آله فرمودند: هر کس به فرزند خود قرآن بیاموزد در قیامت بر والدین او لباس‌هایی می‌پوشانند که نور آن چشم بهشتیان را خیره می‌کند.[2]

برای مطالعه بیشتر:

وظایف والدین 

وظایف فرزندان

وظایف زنان

وظایف مردان


۱- وسایل الشیعه؛ ج۲۱ ؛ص ۴۸۲

۲- وسایل الشیعه؛ ج۲۱ ؛ص ۴۷۶

رضا کشمیری

۷- تربیت فرزندان بنابر اصول تأیید شده از سوی دین:


یکی از مهمترین وظایف پدر و مادر ، تعلیم و تربیت فرزندان است و در برابر این مسئولیت باید پاسخگو باشند. امام سجاد علیه السلام فرمودند: حق فرزندت توجه به این امر است که او از تو می‌باشد و در چند روز این دنیا خیر و شرش وابسته به توست و بدانی که یقینا وظایفی از قبیل: تربیت نیکو، راهنمایی به سوی خداوند، یاری و مساعدتش در طاعت خدا بر عهده توست ...[1].


فعالیت تربیتی از همان نخستین لحظات تولد با گفتن اذان و اقامه در گوش نوزاد آغاز می‌شود. رسول گرامی اسلام صل الله علیه و آله فرمودند: هر کس دارای فرزندی شد، لازم است در گوش راستش اذان و در گوش چپش اقامه گوید که این کار نوزاد را از گزند شیطان رانده شده از درگاه الهی مصون می‌دارد.[2]

 

تربیت از دامان مادر آغاز می‌شود.مادر از همان کودکی به همراه شیری که به فرزند خود می‌نوشاند، اسلام، دیانت و اخلاق خوب را نیز به او تزریق می‌نماید. از آنجا که فرزند بیش از همه به مادر علاقه دارد، از اخلاق و سخنان مادر بیشتر تأثیر می‌پذیرد. مادری که صالح و با خدا باشد خانواده سالم خواهد بود و فرزند هم اگر با مانع بزرگی روبرو نشود تا آخر عمر سالم خواهد ماند.


برای مطالعه وظایف دیگر والدین کلیک کنید


برای مطالعه بیشتر:

وظایف والدین 

وظایف فرزندان

وظایف زنان

وظایف مردان


 

رضا کشمیری

پیامبر گرامی اسلام(صل الله علیه و آله) در وصیت خود به امیرالمومنین (علیه السلام) فرمودند:اگر چهار چیز در فردی باشد اسلامش کامل می‌شود راستگویی ؛ شکرگزاری؛ حیا و خوش اخلاقی .[1]

 

یکی از بارزترین مصادیق حسن خلق، خوش اخلاقی با همسر و فرزندان است که عیار مرد را به خوبی میسنجد و او را در راه رسیدن به کمال واقعی کمک میکند.

امیرالمومنین (علیه الصلاه و السلام)در بیان حقوق زن در خانواده میفرمایند: بدان که خداوند زن را مایه آرامش و انس مرد قرار داده و حقیقتاً زن نعمتی از جانب خداست پس او را اکرام کن و با او خوش برخورد و مهربان باش هر چند که حق تو(مرد) بر عهده زن سنگین تر و واجب تر است با این حال با او با رحمت و مهربانی رفتار کن چون به منزله اسیری در دستان توست و خوراک و پوشاک او را تامین کن و اگر خطایی مرتکب شد او را ببخش.[2]

رضا کشمیری

مردی که در جایگاه شوهری قرار میگیرد باید وظایف گوناگونی را به عهده بگیرد که بعضی از آنها الزامی و واجب هستند وبعضی غیر الزامی . البته آنچه درباره یک خانواده موفق و مطلوب مورد توجه است رعایت کردن همه وظایف الزامی و غیرالزامی می باشد در ادامه وظایف مرد را بطور خلاصه مطرح میکنیم:

۱-  برآورده کردن نیاز های جسمی و مادی زن:

شوهر باید نیاز های اولیه و مادی همسر خود را فراهم کند و این نیازمندی ها در متون اسلامی به عنوان نفقه از آن یاد میشود.

    نفقه دادن از واجبات و حقوق اولیه است که مرد باید در حد نیاز های متعارف زن آن را تامین کند در فرمایشی از امام صادق علیه السلام به تأمین خوراک و پوشاک مناسب اشاره شده است.[1]

در فرمایش دیگری از امام صادق علیه السلام اشاره شده که اگر مردی خوراک وپوشاک مناسب با شان اجتماعی زن را فراهم نکند حاکم شرع میتواند در صورت تمایل زن، طلاق او را از مرد بگیرد.[2]

 

علاوه بر این نیازهای اولیه ؛مرد باید آنچه در محیط جامعه و اجتماع محل زندگی مورد استفاده عامه مردم است در حد مناسبی برای خانواده خود فراهم کند مثلا در روایتی از امام صادق ع آمده: ...لا تکون فاکهة عامة إلّا أطعم عیاله منها امام صادق «ع»: ... مرد باید از هر میوه عمومى براى خانواده خود بخرد. از این کلام حضرت استفاده میشود که بر طرف کردن نیاز زن در حد بخور و نمیر کافی نیست بلکه باید اقتضا‌ءات جامعه محل زندگی در نظر گرفته شود و مناسب با آن رفتار کرد.

 

 

۲- برآورده کردن نیازهای روحی و معنوی زن:

شوهر باید علاوه بر حقوق مادی یکسری حقوق معنوی را هم رعایت کند که هر گونه خللی در آنها بنیان خانواده را سست خواهد کرد اگر چه رعایت حقوق مادی مورد تایید و تاکید اسلام است و در سیره پیشوایان دین نیز با دقت به آن توجه شده اما اساس خانواده بر حفظ حقوق معنوی استوار است.

 



 ۱- سَأَلَ إِسْحَاقُ بْنُ عَمَّارٍ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع‏ عَنْ حَقِّ الْمَرْأَةِ عَلَى زَوْجِهَا قَالَ یُشْبِعُ بَطْنَهَا وَ یَکْسُو جُثَّتَهَا وَ إِنْ جَهِلَتْ غَفَرَ لَهَا. من لا یحضره الفقیه، ج‏۳، ص: ۴۴۱ ؛حدیث ۴۵۲۶

۲- رَوَى عَاصِمُ بْنُ حُمَیْدٍ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا جَعْفَرٍ ع یَقُولُ‏ مَنْ کَانَتْ عِنْدَهُ امْرَأَةٌ فَلَمْ یَکْسُهَا مَا یُوَارِی عَوْرَتَهَا وَ یُطْعِمْهَا مَا یُقِیمُ صُلْبَهَا کَانَ حَقّاً عَلَى الْإِمَامِ أَنْ یُفَرِّقَ بَیْنَهُمَا.   من لا یحضره الفقیه، ج‏۳، ص: ۴۴۱ ؛ حدیث۴۵۲۹

رضا کشمیری

یک از ویژگی‌های خانواده سالم و پایدار، این است که تربیت در محیط خانواده بیشتر رفتاری باشد تا گفتاری، علی‌رغم این‌که بر ارتباط کلامی و گپ‌و‌گفتگو در خانه و خانواده، تأکید می‌شود. اما تربیت گفتاری ، در خانواده سفارش نمی شود. برای این‌که بچه‌ها مخصوصا در سنین کودکی، بیشترین اطلاعات را از طریق چشم دریافت می‌کنند تا از طریق گوش. ۸۵ درصد اطلاعات دریافتی فرزندان از طریق چشم است و تقریبا ۱۵ درصد اطلاعات و یادگیری‌ها از طریق گوش صورت می گیرد.۱

یادگیری در اعضای خانواده، بیشتر یادگیری مشاهده‌ای است. در خانواده، بزرگترها بیشتر در کانون دید، کوچکترها هستند، و کودکان دائما در حال تصویربرداری از رفتار بزرگسالان هستند. لذا برای اصلاح رفتار فرزندان، باید ابتدا رفتار خود را اصلاح کنیم، هر مصلحی، می‌تواند اصلاح‌گر هم باشد، چنان‌که تا انسان پاک نشود، پاک‌کننده نخواهد شد.

امام صادق علیه السلام می‌فرماید:مردم را به‌غیر زبان به حق دعوت کنید، تا این‌که پرهیزکاری، تلاش و کوشش، نماز و کارهای خوب را ببینند زیرا دیدن رفتارها ایجاد انگیزه می‌کند نه گفتارها.۲

 دعوت باید عملی و رفتاری باشد، در این روایت بر رفتار تأکید شده است تا مورد مشاهده قرار بگیرد. مشاهده رفتار برانگیزاننده و دعوت کننده است بر خلاف گفتار، که بازدارندگی در رفتار ایجاد می‌کند. علت این امر هم مشخص است، چون تربیت رفتاری، تربیتی غیر مستقیم است، که تربیتی ماندگار، آگاهانه، داوطلبانه و بدون فشار، بدون تحمیل و بدون تحقیر خواهد بود. بر خلاف تربیت گفتاری که تربیتی مستقیم است که تحمیلی و ناپایدار است و با فشار ذهنی همراه است.

 



۱-  منبع برای مطالعه بیشتر کتاب روانشناسی تربیتی؛ پروین کدیور؛فصل ۶

۲-  کُونُوا دُعَاةً لِلنَّاسِ‏ بِغَیْرِ أَلْسِنَتِکُمْ‏ لِیَرَوْا مِنْکُمُ الْوَرَعَ وَ الِاجْتِهَادَ وَ الصَّلَاةَ وَ الْخَیْرَ فَإِنَّ ذَلِکَ دَاعِیَةٌ. کافی ؛ ج‏۲ ؛ ص۷۸.

 

رضا کشمیری