در محیط خانواده چه زمانی سکوت بهتر است چه زمانی سخن گفتن؟!

با توجه به روایات سکوت(بجا) یک امر ستودنی است. آیا این مورد در خانه و خانواده نیز مطرح است؟

درباره موضوع مورد نظر شما روایات بسیاری وجود دارد که سخن گفتن را بر سکوت کردن برتر می داند مانند روایات زیر:
-امام سجاد علیه السلام در پاسخ به این سوال که سخن گفتن برتر است یا خاموشی گزیدن، فرمود: هر یک از دو را آفاتی است. اگر هر دو از آفات به دور باشند، آن گاه سخن گفتن برتر از خاموشی گزیدن است.(میزان الحکمه جلد11صفحه 2551)
– امام علی علیه السلام: سخن حق گفتن، برتر از درماندگی در سخن و خاموش ماندن است.(همان)
همانطور که می بینید به صورت مطلق نمی توان ادعا کرد که سکوت بر سخن گفتن برتری دارد؛ بلکه باید به این نکته توجه کرد که انسان در انتخاب سکوت یا سخن گفتن باید شرایط و موقعیتی که در آن حضور دارد را در نظر بگیرد و با توجه به آن سکوت و یا لب به سخن باز کند به قول معروف هر سخن جایی و هر نکته مکانی دارد.

نکته مهم:

یکی از جاهایی که سخن گفتن مورد تایید اسلام می باشد محیط خانواده است. سخن گفتن با اعضا خانواده به ویژه همسر موجب استحکام خانواده و بر قراری ارتباط عاطفی بین اعضا خانواده می شود و در رشد و تعالی اعضا خانواده نقش اساسی دارد.

برای روشن شدن نقش ازتباط کلامی اعضا خانواده لحظه ای با خود تصور کنید که هیچ نوع ارتباط کلامی بین اعضاء خانواده نباشد. آیا اعضا این خانواده در چنین فضایی می توانند با یکدیگر ارتباط عاطفی بر قرار کنند؟ آیا اعضا چنین خانواده ای در کنار هم احساس خوشبختی می کنند؟

مانع چهارم برقراری ارتباط کلامی : تمسخر

چهارمین مانع برقراری ارتباط کلامی مناسب: مسخره کردن

مسخره کردن  در قرآن به شدت نهی شده و بیشتر در مورد زنان به آن تأکید شده است، خداوند در آیه ۱۱ سوره حجرات می‌فرماید: " یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لا یَسْخَرْ قَوْمٌ مِنْ قَوْمٍ عَسى‏ أَنْ یَکُونُوا خَیْراً مِنْهُمْ وَ لا نِساءٌ مِنْ نِساءٍ عَسى‏ أَنْ یَکُنَّ خَیْراً مِنْهُنَّ ..."[1]

استهزاء عبارت است از اینکه چیزى بگویى که با آن، کسى را حقیر و خوار بشمارى، حال چه اینکه چنین چیزى را به زبان بگویى و یا به این منظور اشاره‏اى کنى، و یا عملا تقلید طرف را در آورى، به طورى که بینندگان و شنوندگان بالطبع از آن سخن، و یا اشاره، و یا تقلید بخندند.

آنچه که از این آیه شریفه برداشت می‌شود این است که مى‏خواهد بفرماید: هیچ کسى را مسخره نکنید، چون ممکن است آن کس نزد خدا از شما بهتر باشد. چیزى که هست چون غالبا مردان، مردان را، و زنان، زنان را مسخره مى‏کنند، فرموده هیچ مردى مرد دیگرى را و هیچ زنى زن دیگرى را مسخره نکند، و گر نه ممکن است گاهى اوقات یعنى در غیر غالب مردى زنى را، و یا زنى مردى را مسخره کند[2].

امام صادق علیه السلام فرمودند:‏ هر کس مردم را مسخره مى‏کند، امید نداشته باشد که مردم با او صادقانه دوستى کنند[3].

 

نکات قابل توجه:

عامل جلب محبت : صدا کردن همسر با نامی که دوست دارد

 اثرات فوق‌العاده ابراز کردن عشق

اهمیت تشکر زبانی اعضای خانواده از یکدیگر

راهبرد چهارم در موفقیت خانواده : شکرگزاری و سخن گفتن از نعمت‌های بی‌پایان خداوند

مانع دوم و سوم برقراری ارتیاط کلامی در خانواده

دومین مانع برقراری ارتباط کلامی : دروغ گویی

دروغ‌گویی، خواه به جدی باشد خواه به شوخی نامناسب اعلام شده زیرا به فضای وضوح و صراحت در روابط بین فردی آسیب می‌رساند.

 امیر بیان امیرالمومنین علیه السلام می‌فرمایند: هیچ بنده ای طعم شیرین ایمان به خدا را نمی‌چشد، تا اینکه دورغ به شوخی و جدی را ترک کند[1].

در جایی دیگر می‌فرمایند: دروغ باعث نفاق و دورویی می‌شود ، هر کس که دروغ بگوید انصاف و مروت او از بین می‌رود ، دروغ هر چیزی را فاسد می‌کند ، دروغ سستی و خیانت است[2].

 

سومین مانع: قطع کلام یکدیگر

قطع کلام یکدیگر به چنگ زدن صورت تشبیه شده است.

پیامبر گرامی اسلام فرمودند: هر کس به کلام برادر مسلمان خود که در حال سخن است وارد شود و سخن او را قطع کند مثل این است که به صورت او چنگ زده و خدشه وارد سازد[3].

 

---

۱- قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ السَّلَامُ: «لَا یَجِدُ عَبْدٌ طَعْمَ‏ الْإِیمَانِ‏ حَتّى‏ یَتْرُکَ الْکَذِبَ هَزْلَه‏ و جدَه. کافی (ط - دار الحدیث)، ج‏۴، ص: ۴۴

۲- الْکَذِبُ یُؤَدِّی إِلَى النِّفَاق‏ ، مَنْ کَذَبَ أَفْسَدَ مُرُوَّتَه‏ ، الْکَذِبُ فَسَادُ کُلِّ شَیْ‏ء ، الْکَذِبُ مَهَانَةٌ وَ خِیَانَة ، تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص: ۲۲۰

۳- قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص‏ مَنْ عَرَضَ لِأَخِیهِ الْمُسْلِمِ الْمُتَکَلِّمِ فِی حَدِیثِهِ فَکَأَنَّمَا خَدَشَ‏ وَجْهَه‏.

اولین مانع برقراری ارتباط کلامی: پنهانی صحبت کردن

موانع برقراری ارتباط کلامی مناسب:

اموری مثل قطع حرف یکدیگر، جدال و بگو و مگو در امور کم اهمیت، تهدید، توهین، تمسخر و انتقاد شدید و پرگویی،  سلامت روابط خانوادگی را تهدید می‌کند. در تعالیم اسلام به برخی از این امور اشاره شده است:

اولین مانع:

 پنهانی صحبت کردن بعضی اعضای خانواده در حضور دیگران، باعث آزار و اندوه آنها می‌شود، امام صادق علیه السلام فرمودند: زمانی که در جمعی سه نفر حضور دارند، دو نفر از آنها در حضور دیگری نجوا نکنند، چون قطعاً این پنهانی و درگوشی حرف زدن باعث اندوه و اذیت فرد دیگر می‌شود[1].

 

 

نکات قابل توجه:

عامل جلب محبت : صدا کردن همسر با نامی که دوست دارد

 اثرات فوق‌العاده ابراز کردن عشق

اهمیت تشکر زبانی اعضای خانواده از یکدیگر

راهبرد چهارم در موفقیت خانواده : شکرگزاری و سخن گفتن از نعمت‌های بی‌پایان خداوند