نقش باور به عدالت خدا در حل مشکلات خانوادگی

توجه به عدالت خدا و اینکه هیچگونه ظلمی در حق هیچ موجودی نمی‌کند، زمینه شناختی برای مهار رفتاری اعضای خانواده فراهم می‌کند و هر چه این حالت قوی‌تر باشد مشکلات خانوادگی و فردی کمتر خواهد بود، و چنین افرادی به ناظر و داور بیرونی برای حل مشکلات نیاز نخواهند داشت؛ علامه طباطبایی ره در تفسیر المیزان در ذیل آیه ۴۰ سوره مبارکه نسا میفرمایند:   " إِنَّ اللَّهَ لا یَظْلِمُ مِثْقالَ ذَرَّةٍ" کلمه (مثقال) به معناى وزن است، و کلمه (ذره) به معناى کوچک‏ترین مورچه قرمز است، و یا به معناى تک غبارى است که در هوا معلق است، و به چشم دیده نمی‌‏شود[1].خدا حتی به اندازه سنگینی این چنین ذره‌ای هم به کسی ظلم نمی‌کند.

سوال مهم :

 چرا خداوند به هیچ موجودی ظلم نمی‌‏کند؟

جواب :

دلیل آن روشن است زیرا ظلم و ستم معمولا یا بر اثر جهل است و یا احتیاج و یا کمبودهاى روانى، کسى که نسبت به همه چیز و همه کس عالم و از همه بی ‏نیاز و هیچ کمبودى در ذات مقدس او نیست، ظلم کردن در باره او ممکن نیست نه اینکه نمی‌‏تواند ظلم کند و نه اینکه ظلم و ستم در مورد او متصور نباشد (آن چنان که طایفه اشاعره تصور کرده‏ اند) بلکه در عین توانایى به خاطر اینکه حکیم و عالم است از ظلم کردن، خوددارى می‌نماید و هر چیز را در جاى خود در این جهان پهناور هستى قرار می‌‏دهد، و با هر کس طبق شایستگى و اعمالش رفتار می‌‏کند.[2]

 

---

۱- ترجمه تفسیر المیزان، ج۴، ص: ۵۶۵

۲-  تفسیر نمونه، ج‏۳، ص: ۳۹۱

 

نقش حالت صبر و رضا در حل مشکلات خانوادگی

یکی دیگر از آثار ایمان به خدا، تسلیم و رضا به مقدرات الهی است. این حالت بسیار زیبا و ارزشمند میتواند در تحمل و حل بسیاری از مشکلات بخصوص حوادثی که از کنترل انسان خارج است مثل سیل، زلزله، مرگ و بیماریهای لاعلاج، بسیار راهگشا و مفید باشد. حالت رضایت موجب می‌شود اعضای خانواده مشکلات را در زندگی، مثبت و تکامل بخش تلقّی کنند و زمینه سازگاری با چنین حوادث بازگشت ناپذیری را فراهم کرده و اختلافات ناشی از این حوادث را آسانتر حل کنند. در برخی از پژوهشهای روانشناسی، دین را مهمترین عامل ثبات و پایداری خانواده اعلام کرده است.[1]

 

امام صادق (ع) فرمود: سَرِ طاعت خدا صبر و رضاى از خدا است، نسبت بدان چه خوشاید بنده را یا بد آید و هیچ بنده‏اى از خدا راضى نباشد در آنچه خوش دارد یا بد دارد، جز آنکه براى او بهتر است هم در آنچه خوش دارد و هم در آنچه بد دارد.[2]

در هر موجودی مرکز فرماندهی و کنترل، سر او است. این تشبیهی که امام صادق علیه السلام فرمودند نشان دهنده اهمیت صبر در راه خدا و راضی بودن به آنچه که خدا مقدر فرموده، است.

اطاعت از خدا بدون حالت صبر و رضا، مانند موجود بدون سر، بی‌اثر و ناقص است.

 

برای مطالعه بیشتر:

وظایف والدین 

وظایف فرزندان

وظایف زنان

وظایف مردان

نقش توحید باوری در استحکام خانواده

مهمترین باور دینی، ایمان به خدا و یکتا پرستی است.توحید و خدا پرستی موجب می‌شود نگرش فرد به همه هستی و زندگی انسان، هدف‌دار و معنادار باشد و در رفتارها و زندگی خانوادگی با انسجام، وحدت رویه و آرامش عمل کند.    " الَّذِینَ آمَنُوا وَ تَطْمَئِنُّ قُلُوبُهُمْ بِذِکْرِ اللَّهِ أَلا بِذِکْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ". اطمینان به معناى سکون و آرامش است، و اطمینان به چیزى به این است که آدمى با آن دلگرم و خاطر جمع شود.[1]

                                                     

 توجه به صفات خداوند از جمله رحمت و مهربانی، قدرت بی‌پایان، حمایت و کافی بودن برای مخلوقات خود از جمله انسانها ، آثار مثبت و سازنده‌ای بر زندگی فردی و خانوادگی دارد و زمینه پیشگیری و حل بسیاری از مشکلات را فراهم می‌کند.

 

از آثار ایمان و اعتقاد به خدا، توکل به خدا است یعنی اعتماد و تکیه کردن بر قدرت بینهایت او در همه امور زندگی، توکل بر خدا باعث تقویت اراده و کم اثر کردن عوامل مخل روانی شده و فرد را در کوشش برای حل مشکلات زندگی و رسیدن به تعادل و سازگاری، تواناتر می‌کند.[2]

برای مطالعه بیشتر:

وظایف والدین 

وظایف فرزندان

وظایف زنان

وظایف مردان

نقش باورهای اعتقادی در استحکام خانواده

برخورداری زن و شوهر از باورهای دینی مستحکم،در تحکیم روابط اعضای خانواده تأثیر بسزایی دارد و بی‌بهره ماندن بعضی خانواده‌ها از این باورها، در همه مراحل مشکلات متعددی در پی دارد که قرآن از آن به زندگی تنگ و سخت یاد می‌کند.^۱

یاد خدا مایه آرامش جان، تقوا و شهامت است و فراموش کردن او مایه اضطراب و ترس و نگرانى است.بنابراین ترک باورهای دینی، آرامش و لذت را از زندگی سلب می‌کند و موجب اضطراب و حسرت می‌شود، هر چند فرد از مزایای مادی خوبی برخوردار باشد. پژوهش های روانشناختی متعددی تأثیر اعتقادات دینی بر کسب آرامش و دوری از تنش را نشان می‌دهند.²

---

پی نوشت ها:

۱- سوره طه ۱۲۴

از مصادیق بارز ذکر:

ابو بصیر، از امام جعفر صادق علیه السلام روایت کرده است در قول خداى عزّوجلّ:«وَ مَنْ أَعْرَضَ عَنْ ذِکْرِی فَإِنَّ لَهُ مَعِیشَةً ضَنْکاً»، آن حضرت فرمود: «مقصود از ذکر، ولایت امیر المؤمنین علیه السلام است». تحفة الأولیاء (ترجمه أصول کافى)، ج‏2، ص: 501

۲- کتاب خانواده؛ سالاری؛ ص ۱۰۹

یک فرصت طلایی برای خانم‌ها

رسول خدا _{صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ}، میفرمایند: هر زنی که هفت روز به  همسرش خدمت کند(حتی به اندازه تقدیم یک لیوان آب) خداوند هفت درب جهنم را بر روی او می بندد و هشت درب بهشت را برای او باز میکند که از هر کدام خواست وارد شود[1].

 با این نگاه اعتقادی چقدر زندگی برای اعضای خانواده زیبا و گوارا می شود و خوش به سعادت خانم‌ها که چنین فرصتی به آنها داده شده است.

پیامبر رحمت _{صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ}، فرمود:  هرخانمی در منزل کاری می‌کند یا چیزی را برای اصلاح امور منزل جابه‌جا می‌کند، مورد توجه خدا قرار می‌گیرد، و کسی که مورد عنایت خدا قرار گرفت، عذاب نمی‌شود[2].

 همه دینداران آرزو دارند که مورد توجه محبوب قرار گیرند حتی برای یک لحظه... حال این فرصت طلایی در اختیار خانمها است که اگر با این باور و اعتقاد به امور منزل رسیدگی کنند سعادت ابدی را کسب کرده اند

---

[1]  عَنِ النَّبِیِّ ص أَنَّهُ قَالَ: أَیُّمَا امْرَأَةٍ خَدَمَتْ زَوْجَهَا سَبْعَةَ أَیَّامٍ أَغْلَقَ اللَّهُ عَلَیْهَا سَبْعَةَ أَبْوَابِ النِّیرَانِ وَ فَتَحَ لَهَا أَبْوَابَ الْجِنَانِ الثَّمَانِیَةَ تَدْخُلُ مِنْ أَیِّهَا شَاءَتْ. مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج‏14، ص: 254

 

[2]  أَیُّمَا امْرَأَةٍ رَفَعَتْ مِنْ بَیْتِ‏ زَوْجِهَا شَیْئاً مِنْ مَوْضِعٍ إِلَى مَوْضِعٍ تُرِیدُ بِهِ صَلَاحاً نَظَرَ اللَّهُ إِلَیْهَا وَ مَنْ نَظَرَ اللَّهُ إِلَیْهِ لَمْ یُعَذِّبْهُ؛  وسائل الشیعة، ج‏21، ص: 451

 

نگاه تجاری به خانواده، آری یا نه؟

در رویکرد اعتقادی، نگاه به خانواده نگاه تجاری و کاسبکارانه نیست. هرگز افراد و اعضای خانواده در صدد قصاص و تلافی به بدی نیستند. نمی گویند چون تو بی احترامی یا بد اخلاقی کردی، من هم در پاسخ بی احترامی یا بد اخلاقی می کنم. چون شما منزل اقوام من نیامدی، من هم منزل اقوام شما نمی آیم، یا چون روز مادر برای مادر من هدیه نخریدی، من هم برای مادرت هدیه نمی برم و ......؛ این نگاه بازاری و معاملاتی، در خانواده دین باور و اعتقاد محور، جایی ندارد.

در خانواده اعتقادی، گفتارها و رفتارها، برای کسب پاداش و ثواب است. لذا هر کسی تلاش می کند تا ثواب بیشتری کسب نماید. اگر کسی از اعضای خانواده، بدی کرد یا خطایی مرتکب شد، پاسخ سایرین خوبی خواهد بود. چون در مقابل بدی، بدی کردن، خطا و دوری از سعادت و ثواب خواهد بود.

ِ پیامبر گرامی اسلام ص فرمودند: مردی که بر بداخلاقی همسرش صبر کند[1]، پاداش شکرکنندگان برای او محاسبه می شود. و خانمی که با همسرش مدارا و سازگاری نداشته باشد و کارهایی  به او تحمیل می کند که قادر به انجام آنها نیست، خداوند از این زن هیچ حسنه ای قبول نمی کند و خدا با غضب با او مواجه می شود.[2]   

---

[1] این که شخص بر بداخلاقی های همسر صبر کند، و اذیت و آزار او را تحمل کند و زندگی را با این گونه مسائل به تلاطم و ویرانی نکشاند، جز با خداباوری در زندگی و خانواده اعتقاد محور، با هیچ جیز دیگر قابل توجیه نیست.

[2] قال رَسُولُ اللَّه_{َصلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ}، مَنْ‏ صَبَرَ عَلَى خُلُقِ امْرَأَةٍ سَیِّئَةِ الْخُلُقِ وَ احْتَسَبَ فِی ذَلِکَ الْأَجْرَ أَعْطَاهُ اللَّهُ ثَوَابَ الشَّاکِرِینَ‏أَلَا وَ أَیُّمَا امْرَأَةٍ لَمْ تَرْفُقْ بِزَوْجِهَا وَ حَمَلَتْهُ عَلَى مَا لَا یَقْدِرُ عَلَیْهِ وَ مَا لَا یُطِیقُ لَمْ یَقْبَلِ اللَّهُ مِنْهَا حَسَنَةً وَ تَلْقَى اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ وَ هُوَ عَلَیْهَا غَضْبَان.     من لا یحضره الفقیه ؛ ج‏4 ؛ ص16

خانواده اعتقادی،خانواده ای هدفمند

خانواده اعتقادی، خانواده‌ای هدفمند است، و تمام تلاش خود را در راستای هدف، قرار می‌دهد. هدف در خانواده، کمال، سعادت و قرب الی‌الله است،بنابراین افراد خانواده اعتقادی تمام سعی و کوشش خویش را در راستای نزدیک شدن به‌خدا می‌کنند و برای آنها خدا و تقرب به‌خدا مهمتر از هر چیزی است.

  فرد در خانواده اعتقادی همیشه شاکر و راضی است، اهل عفو و گذشت است،  سازگار و با دیگران، مهربان است. فقر و ناداری، برایش غنا و توانگری است. چون هیچ غنا و توانگری بالاتر از زندگی شیرین، زیبا و گوارا نیست.

 چنین خانواده‌ای کمال‌آفرین و سعادت‌آور و درمانگر است. اصلا اختلالی پیش نمی‌آید تا نیاز به درمان باشد، بلکه خانواده معتقد به باورها و ارزش‌های دینی، از اختلالات روانی و عصبی، پیشگیری می‌کند.

زمانی که خدا و دستورات الهی بر خانه و زندگی حاکم شد، همه چیز رنگ و لعاب خدایی پیدا می‌کند. و هر چه که رنگ خدای یافت، ارزش پیدا می‌کند و زیبا می‌گردد. صِبْغَةَ اللَّهِ وَ مَنْ أَحْسَنُ مِنَ اللَّهِ صِبْغَة[1]

---

[1] . این است نگارگرى الهى؛ و کیست خوش نگارتر از خدا؟ .بقره138.

سه نکته طلایی برای تقویت بنیان خانواده

امام صادق علیه السلام فرمودند:شوهر در روابط خود با همسرش از سه چیز بى نیاز نیست: ۱-سازگارى با او تا در اثر آن، سازگارى و محبّت و رغبت او را به خود جلب نماید؛ ۲-خوشخویى با او و دل ربودن از او به وسیله آراستن و زیبا جلوه دادن خود براى وى؛ ۳-فراهم آوردن یک زندگى راحت براى او.[1] 

۱-  مهمترین امر برای تقویت نظام خانواده سازگاری و کنار آمدن اعضا با یکدیگر است تفاوت های ماهیتی و ژنتیکی زن و مرد علاوه بر تفاوت های فردی هر یک از آن دو باعث ایجاد تنش و استرس میشود و نقش و رفتار مرد به عنوان یک شوهر و پدر در آرام سازی محیط خانواده بسیار تعیین کننده است. اگر مرد با خواسته های بجای زن موافقت کند باعث جلب محبت و رغبت زن خواهد شد و وقتی زن به زندگی رغبت پیدا کند روح لطیف و مهربانانه زن به استرس ها در خانواده پایان میدهد .

۲-   عنصر مهم دیگر خوش اخلاقی مرد به همراه آراستگی و متانت و جلوه گری و دلربایی او است که به یقین غریزه زیبایی طلبی و جزیی نگری و دقت موشکافانه زن را به خوبی هدف میگیرد و زندگی را شیرین و باصفا میکند.

۳- عنصر سوم که مکمل عناصر دیگر است فراهم کردن یک زندگی راحت و مناسب شان خانوادگی زن است که البته باید در حد وضعیت اقتصادی مرد باشد و به حضور فعال مرد در محیط خانواده لطمه نزند . این عناصر سه گانه موفق بودن یک خانواده را تضمین میکند.   

---

[1]    قال الصادق علیه السلام :لَا غِنَى بِالزَّوْجِ عَنْ ثَلَاثَةِ أَشْیَاءَ فِیمَا بَیْنَهُ وَ بَیْنَ

زَوْجَتِهِ وَ هِیَ الْمُوَافَقَةُ لِیَجْتَلِبَ بِهَا مُوَافَقَتَهَا وَ مَحَبَّتَهَا وَ هَوَاهَا وَ حُسْنُ خُلُقِهِ

مَعَهَا وَ اسْتِعْمَالُهُ اسْتِمَالَةَ قَلْبِهَا بِالْهَیْئَةِ الْحَسَنَةِ فِی عَیْنِهَا وَ تَوْسِعَتُهُ عَلَیْهَا

 تحف العقول، النص، ص323

راهکار فوق العاده پیامبر اسلام برای داشتن خانواده‌ای سرشار از محبت

نبى اکرم (ص): حق مرد بر زن اینست که چراغ برایش برافروزد، و طعام خوب تهیه بیند، و تا در حیاط باستقبالش شتابد و باو خوش آمد گوید، و طشت و حوله آرد و دست او را بشوید و جز بواسطه علتى خود را از اومنع ننماید.^۱

واضح است که چنین رفتاری از طرف زن که قطعا ناشی از اعتقادات و باورهای اسلامی است باعث شیفته شدن مرد و گرمی فوق العاده محیط خانواده میشود. این سفارشات پیامبر (ص) راهکارهای بسیار مفیدی است که برای رفع مشکلات خانوادگی میتوان از آنها بهره برد.

مثلا خانمی که از بی توجهی و کم حوصلگی همسرش رنج میبرد و ارتباط کلامی کمی با مردش دارد یکبار امتحان کند و وقتی همسرش به خانه میاید با چهره ای گشاده به استقبال او برود و سلام گرم و خوش آمد بگوید و وقتی دست و صورت خود را شست حوله ای به او بدهد و حالا در مورد کارهای روزانه از او بپرسد قطعا مرد جذب محبت او میشود و باب صحبت باز میشود و کم کم مشکلات حل خواهد شد.

پی نوشت:

۱- عَنِ النَّبِیِّ ص قَالَ حَقُّ الرَّجُلِ عَلَى الْمَرْأَةِ إِنَارَةُ السِّرَاجِ وَ إِصْلَاحُ الطَّعَامِ وَ أَنْ‏تَسْتَقْبِلَهُ عِنْدَ بَابِ بَیْتِهَا فَتُرَحِّبَ بِهِ وَ أَنْ تُقَدِّمَ إِلَیْهِ الطَّشْتَ وَ الْمِنْدِیلَ وَ أَنْ تُوَضِّئَهُ وَ أَنْ لَا تَمْنَعَهُ نَفْسَهَا إِلَّا مِنْ عِلَّ.

    مکارم الأخلاق، ص: 215

نکته: یکی از سنت های که در بین گذشتگان بوده و ریشه ی اسلامی دارد طشت و آب آوردن برای شستن دست مهمان است که از سیره های مهم اهل بیت علیهم السلام بوده و برای جلب محبت و رفع کدورت ها بسیار مفید می باشد. در ایام پیاده روی اربعین شستن پای زایران اباعبدالله الحسین علیه السلام توسط عاشقان ایشان در نزدیک کردن قلوب مسلمین و افزایش محبت طرفینی بسیار عجیب است و هر کس یک بار مورد این لطف برادران عراقی واقع شده باشد به این ایجاد محبت در دلها اذعان میکند.

استحکام خانواده اعتقادی

از آنجا که خانواده اعتقادی خانواده ای است که با پشتوانه ی محکم دینی و اعتقادی بنا شده است، متفاوت از سایر خانواده هایی است که با انگیزه های دیگر تشکیل شده است. در خانواده اعتقادی همه چیز به چشم پاداش و ثواب، دیده می شود. فقر ناداری، سختی و دشواری، اذیت و آزار، مریضی و بلا با عینک اعتقادی نردبان کمال و سعادت برای اعضا است چون در برابر کمبودها و نداده ها، راضی است و در برابر داده ها و عطاها شاکر و سپاسگزار است.  

امام صادق _{علیه السلام} فرمود:‏ ‏ بهترین زنان کسانی هستند اگر به آنها نعمتی داده شود سپاسگزارند و از نعمتی منع شوند راضی و قانع هستند.^۱     

این روحیه شکرگزاری و رضامندی و قناعت در محیط خانواده بین اعضای خانواده ایجاد محبت و دلبستگی میکند و بنیان خانواده را استحکام می بخشد وقتی ارزشهای اعتقادی زن بر اساس گزاره های اسلامی شکل گرفته باشد چنان محیطی در خانه ایجاد میکند که تاثیر عمیقی در فرزندان و حتی در مرد میگذارد و خانواده را در برابر مشکلات اقتصادی تا حدود زیادی واکسینه خواهد کرد.

امام صادق علیه السلام : بهترین زنان شما کسانی هستند که اگر انفاقی میکنند در راه درست و خیر است و اگر بخل و امساک بورزند باز در راه خیر و صلاح خانواده است این چنین زنانی کارگزاران خداوند هستند و هیچ گاه از آنچه که طلب میکنند محروم نمی شوند.^۲

این خیرخواهی زن که مادر و رکن خانواده است باعث تحکیم نظام خانواده است.

پی نوشت:

۱- خَیْرُ نِسَائِکُمُ الَّتِی إِنْ أُعْطِیَتْ‏ شَکَرَتْ‏ وَ إِنْ مُنِعَتْ‏ رَضِیَتْ بحار الأنوار ؛ ج‏۱۰۰ ؛ ص ۲۳۹

۲- قَالَ الصادق ع خَیْرُ نِسَائِکُمُ الَّتِی إِنْ أَنْفَقَتْ أَنْفَقَتْ بِمَعْرُوفٍ وَ إِنْ أَمْسَکَتْ أَمْسَکَتْ بِمَعْرُوفٍ وَ تِلْکَ مِنْ عُمَّالِ اللَّهِ وَ عَامِلُ اللَّهِ لَا یَخِیبُ .       بحار الأنوار ؛ ج‏100 ؛ ص239