عواقب ناگوار ‌صبرنکردن بر مشکلات زندگی

عواقب ناگوار ‌صبرنکردن بر مشکلات زندگی:

اگر انسان در مهار خویشتن ناتوان باشد ممکن است در رویارویی با مشکلات نه تنها دیگران را به دشواری ‌افکند، بلکه ممکن است همه باورهای دینی خود را با تشکیک روبه‌رو ‌سازد.

در مسایل خانوادگی گاهی افراد با ناکامی مواجه می‌شوند یا برای رسیدن به هدفی به گذشت زمان نیاز است، در این حالات بی‌تابی و عدم مهار، فرد را دچار تنش می‌کند و نه تنها نیاز فرد را برآورده نمی‌کند بلکه فشار روانی زیادی به فرد وارد می‌سازد.

در کلمات گوهر‌بار امیرالمومنین علیه السلام آمده است: هر کس صبر کند مصیبت بر او آسان شود؛ هر کس صبر کند رنج و محنت او کاسته شود[1].

 

اثر ویژه صبر بر مشکلات:

پیامبر مهربانی حضرت محمد صل الله علیه و آله می‌فرمایند: هر کس از مومنین که به بلایی مبتلا شود و صبر  کند ، ثواب هزار شهید برای اوست[2].

 

برای مطالعه بیشتر:

وظایف والدین 

وظایف فرزندان

وظایف زنان

وظایف مردان

راهکار پنجم برای کارآمدی خانواده : صبر در برابر مشکلات

راهکار پنجم برای موفقیت و کارآمدی خانواده : صبر در برابر مشکلات

صبر از صفات اخلاقی است که در زمره ویژگی‌های همسر مناسب، ذکر شده است و برای مرد صبور نیز درجه خاصی در بهشت قرار داده شده است. امام صادق علیه السلام می‌فرمایند: در بهشت درجه‌ای است که کسی به  آن دست پیدا نمی‌کند جز ... مرد عیال‌وار صبور[1]!

 در روایت کلمه ذوعیال این نکته را می‌رساند که اگر مرد صاحب  زن و فرزند  و عیال‌وار در برابر مشکلات زندگی  صبر کند ،درجه ویژه‌ای از بهشت نصیب او خواهد داشت.

بردباری و تحمل در برابر مشکلات خانواده، لازمه رویارویی مناسب و حل مشکل است. در صورتی که اعضای خانواده با مشکلات عادی دچار تنش شوند، آسیب‌پذیری آنها و بروز اختلافات امری اجتناب‌ناپذیر است . صبر از مهمترین صفات نفسانی و بازدارنده این مشکلات است و در متون اسلامی به منزله اصل و رکن ایمان محسوب شده است.

حضرت امیر علیه السلام می‌فرمایند: صبر را پیشه خود سازید چون صبر برای حفظ ایمان به منزله سر برای بدن است و بدنی که سر ندارد هیچ خیری در او نیست و ایمانی که با صبر همراه نباشد هم هیچ خیر و فایده‌ای ندارد[2].

 

نکاتی پیرامون اهمیت صبر:

عواقب ناگوار ‌صبرنکردن بر مشکلات زندگی

اهمیت صبر بر رفتار نامناسب دیگران در خانواده

لزوم توصیه کردن به صبر در خانواده

چگونه در خانواده قناعت را نهادینه کنیم؟

چگونه در خانواده قناعت را نهادینه کنیم؟

اگر اعضای خانواده به ویژه زن و شوهر به مقدار درآمدی که با تلاش به دست آورده‌‌اند، راضی و قانع باشند و به طمع مال‌اندوزی خود و دیگران را به زحمت نیاندازند، به اندوه و رنج کمتری دچار خواهند شد.

امام صادق علیه السلام فرمودند: هر کس که به روزی قسمت شده‌ی خود قانع باشد، خود را از اندوه و درد و رنج و خستگی مفرط رهایی بخشیده است[1].

اعضای خانواده برای ایجاد حالت قناعت در خود، باید به خانواده‌هایی که در سطح مواهب مادی پایین‌تری هستند توجه کنند و خود را با خانواده‌های با سطح بالاتر مادی، مقایسه نکنند زیرا چیزی جز حسرت خانمان‌سوز نصیبشان نمی‌شود.

امام صادق علیه السلام فرمودند: بالاترین بی‌نیازی، قناعت است.همچنین به مردی موعظه فرمود: به آنچه که خدا روزیت کرده قانع باش و به چیزهایی که نزد دیگران است چشم ندوز و آروزی چیزی که به آن دسترسی نداری، از دل بیرون کن چون هر کس که قناعت ورزید سیر و بی‌نیاز شد و هر کس که قناعت نورزید و طمع کرد سیر نمی‌شود (همیشه خود را نیازمند می‌پندارد)... [2].

امام باقر علیه السلام فرمودند: از چشم دوختن به زندگی افراد با امکانات مادی بیشتر، به شدت بپرهیز. چه بسیار خداوند به پیامبرش فرمود: مبادا تو از کثرت اموال و اولاد آنها در شگفت آیى‏. و فرمود: و هرگز به متاع ناچیزى که به قومى از آنان (قومى کافر و جاهل) در جلوه حیات دنیاى فانى براى امتحان داده‏‌ایم چشم آرزو مگشا، و رزق خداى تو بسیار بهتر و پاینده‌‏تر است. پس اگر از زندگی پر زرق و برق آنها کدورتی برایت حاصل شد زندگی رسول خدا صل الله علیه و آله را به یاد آور که همیشه نانش فقط از جو و شیرینی‌اش  فقط خرما بود و تشک او از شاخه‌های درخت خرمای خشک شده بود آن هم اگر یافت می‌شد![3]

 

---

۱- قَالَ الصَّادِقُ ع‏ :... مَنْ قَنِعَ بِالْمَقْسُومِ اسْتَرَاحَ مِنَ الْهَمِّ وَ الْکَرْبِ وَ التَّعَب‏... مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج‏۱۵، ص: ۲۲۵

 

۲- عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع أَنَّهُ قَالَ: أَغْنَى الْغِنَى الْقَنَاعَةُ وَ قَالَ ع أَیْضاً لِرَجُلٍ یَعِظُهُ اقْنَعْ بِمَا قَسَمَ اللَّهُ لَکَ وَ لَا تَنْظُرْ إِلَى مَا عِنْدَ غَیْرِکَ وَ لَا تَتَمَنَّ مَا لَسْتَ نَائِلَهُ فَإِنَّهُ مَنْ قَنِعَ شَبِعَ وَ مَنْ لَمْ یَقْنَعْ لَمْ یَشْبَعْ... . مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج‏۱۵، ص: ۲۲۳

 

۳- وَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع أَنَّهُ قَالَ: إِیَّاکَ أَنْ تُطْمِحَ بَصَرَکَ إِلَى مَا هُوَ فَوْقَکَ فَکَثِیراً مَا قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ لِنَبِیِّهِ ص‏ فَلا تُعْجِبْکَ أَمْوالُهُمْ وَ لا أَوْلادُهُمْ‏^[3] وَ قَالَ‏ وَ لا تَمُدَّنَّ عَیْنَیْکَ إِلى‏ ما مَتَّعْنا بِهِ أَزْواجاً مِنْهُمْ زَهْرَةَ الْحَیاةِ الدُّنْیا^[3] فَإِنْ دَخَلَکَ مِنْ ذَلِکَ شَیْ‏ءٌ فَاذْکُرْ عَیْشَ رَسُولِ اللَّهِ ص إِنَّمَا کَانَ خُبْزُهُ الشَّعِیرَ وَ حَلْوَاهُ التَّمْرَ وَ وَقُودُهُ السَّعَفَ إِذَا وَجَدَ.  مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج‏۱۵، ص: ۲۲۳

 

 

اهمیت قناعت و مضرات حرص و طمع

اهمیت قناعت و مضرات حرص و طمع

طمعکارى در دنیا ریشه هر گونه کارهاى زشت و اعمال قبیحه است، و شخص طمعکار از آتش و عذاب الهى استخلاص و نجات ندارد مگر آنکه از این خصلت توبه کند.

رسول اکرم (صل الله علیه و آله) فرمود: قناعت مالکیت و سلطنتى است که پاینده است. قناعت مرکب رضایت و خوشنودى پروردگار متعال است.و شخص قناعت‌کار که سوار قناعت است به وسیله آن به سوى خداوند سیر می‌کند. پس در آن چیزهایى که تو را داده نشده است، لازم است توکل به خدا کنى. و نسبت به آن امور و نعمتهایى که تو را عطاء شده است، راضى و خوشحال گردى. و در مقابل پیش آمدها و حوادث و ناگواریها که به تو می‌رسد، باید صبر و تحمل کنى، زیرا صبر به ناملایمات و تحمل در مقابل ناگواریها علامت تصمیم گرفتن و هدف داشتن و جدى بودن است[1].

همین طورى که قناعت ملازم است با صفات رضا و توکل و موجب قطع شهوات نفسانیه است، طمع نیز منشأ شهوات و تمایلات نفسانى بوده، و بر خلاف قناعت ملازم با اضطراب و نارضایتى و تجاوز از حدود و ناراحتى فکر و خیالات فاسده است. و اینکه بسیار مهم است، و در این احادیث هم تصریح شده است: جهت عظمت و بزرگوارى روحى و شخصیت و بی ‏نیازى حقیقى و مالکیت و سلطنت معنوى شخص قانع است که چنان بر نفس خود مسلط و به مال و جاه دنیا بی اعتناء است که گوئى تمام ملک دنیا را مالک است و در مقابل او شخص طمعکار است که: اگر تمام دنیا را داشته باشد باز از ته دل فقیر و نیازمند و بی ‏شخصیت است.

---

۱- مصباح الشریعة / ترجمه مصطفوى، متن، ص: ۱۲۸

اهمیت قناعت و اثرات آن در خانواده

اهمیت قناعت و اثرات آن در خانواده:

حضرت صادق (علیه السلام) فرمود: اگر شخص قانع سوگند یاد کند که دنیا و آخرت را مالک شده است؛ البته خداوند عزیز سخن او را تصدیق کرده و سوگند او را امضاء و تصحیح خواهد فرمود، زیرا مقام قناعت بسیار بزرگ و مهم است. و چگونه می‌‏توان به قسمت پروردگار متعال راضى نشد، در صورتى که خدا می‌‏فرماید: معیشت دنیوى مردم را در میان آنان قسمت کرده‏‌ایم.... و کسى که به قسمت و داده خدا راضى و قانع شد؛ از فکر و غصه و زحمت نجات پیدا کرده و راحت می‌‏شود، و هر چه قناعت کمتر باشد؛ حرص و طمع بیشتر شده و زحمت و ناراحتى و فکر افزونتر خواهد شد[1].

قناعت اگر در تمام مراحل زندگى (پوشاک، خوراک، مسکن، شهوات، تمایلات نفسانى، ثروت، ملک) صورت بگیرد؛ ریشه طمع و شهوت و هوا‏هاى نفسانى قطع شده، و با آسایش خاطر و راحتى تن و دل می‌‏توان توجه کامل به عالم روحانیت و لقاء پروردگار محبوب پیدا کرد.

 طالب دنیا پس از دارا شدن تمام دنیا ‏باید باز به همان مقدار قناعت کرده، و حرص و طمع خود را محدود نماید. پس چه بهتر است که این امر (قناعت) در همان مرحله اول صورت گرفته، و پس از بدست آوردن حد اقل وسائل زندگى، حرص و طمع و شهوت و علاقه خود را محدود کرده، و از فعالیت بی‌جا و زحمت و مشقت بی‌نتیجه خود دارى نموده، و خود را مبتلا و گرفتار نسازد.

البته استفاده از دنیا به مقدار حاجت و لزوم در زندگى است، و اضافه بر آن غیر از تحمل زحمت و مشقت نتیجه‏اى نداشته، و از توجهات غیبیه و عوالم روحانیت و سیر به سوى سعادت و کمال و حقیقت نیز محروم خواهد شد.

در سر نه هواى مال و جاهى دارم*          * در دل نه غم زر و سپاهى دارم

صاحب نظرى توجهى گر بکند*                 *چون آینه چشم یک نگاهى دارم‏

 

---

۱- مصباح الشریعة / ترجمه مصطفوى، متن، ص: ۱۲۷

 

خوش‌بین بودن به خداوند و تأثیر آن در افزایش کارآمدی خانواده

 

بعد سوم از از خوش بینی و تأثیر آن در افزایش کارآمدی خانواده

  خوش‌بینی و خوش‌گمانی نسبت به خداوند متعال:

فرد معتقد به خداوند، او را در همه‌ی امور جهان و زندگی انسان‌ها بسیار تأثیرگذار می‌داند، حال اگر نسبت به این تنها قدرت عالم خداوند متعال، خوش‌بین نباشد و ناامیدی در او غلبه پیدا کند، در همه مسائل زندگی و مشکلات خانوادگی درمانده خواهد شد و هیچ رفتار مفید وسازنده‌ای نمی‌تواند انجام دهد. از این رو، بدبینی به خداوند از بزرگترین گناهان شمرده شده است: أکبر الکبائر سوء الظّنّ‏ باللَّه‏. بدترین گناهان بزرگ بدگمانى به خداست[1].

 

اولیا دین علیهم السلام به طرق مختلف، به خوش‌گمانی نسبت به خداوند عزیز متعال تشویق کرده‌اند:

ْ امام رضا علیه السلام می‌فرمایند: نسبت به خداوند حسن ظن داشته باشید که خداوند فرموده من نزد ظن و گمان بنده خود هستم اگر گمان نیکو به من داشته باشد به او خوبی می‌رسد و اگر گمان بد داشته باشد به او بدی می‌رسد[2].

 

امام صادق علیه السلام در تعریف خوش‌گمانی به خداوند می‌فرمایند: حسن ظن به خدا این است که فقط و فقط به خدا امید داشته باشی و از هیچ چیز نترسی الّا از گناه و نافرمانی خدا[3].

 

برای مطالعه بیشتر:

وظایف والدین 

وظایف فرزندان

وظایف زنان

وظایف مردان

بعد دوم از خوش بینی و تأثیر آن در افزایش کارآمدی خانواده

بعد دوم از خوش بینی و تأثیر آن در افزایش کارآمدی خانواده

خوش‌بینی نسبت به مسائل زندگی خانوادگی:

خوش‌بینی نسبت به مسائل زندگی و تبیین‌های خوش‌بینانه از حوادث ناخوشایند در توانایی رویارویی با مشکلات تأثیر عمده‌ای می‌گذارد. در مقابل، تبیین‌های بدبینانه ممکن است افراد را دچار حالت‌های عاطفی منفی و در نتیجه، بازداری ایمنی کند که در این حالت، احتمال بروز بیماری‌های جسمی نیز بیشتر می‌شود.

خوش‌بینی، فرد را به تلاش بیشتر برای طراحی نقش‌هایی برای حل مشکل سوق می‌دهد، این دیدگاه مثبت در زندگی با تأثیر بر حالات عاطفی، روابط اعضای خانواده را با یکدیگر بهبود می‌بخشد[1].

 

 

 

 

---

۱- برای مطالعه بیشتر به کتاب روانشناسی سلامت ج۲ ص۵۸۲-۵۸۴ مراجعه فرمایید.

قناعت راهکار چهارم برای کارآمدی و موفقّیت خانواده

راهکار چهارم برای افزایش کارآمدی نظام خانواده: قناعت

در عصر حاضر، وسایل رفاهی گسترش زیادی پیدا کرده و زمینه استفاده از امکانات جدید و تجملی بسیار گسترده شده است. این امر باعث شده در محیط خانواده‌ها نیز تفاوت‌های بسیاری در امکانات زندگی مشاهده ‌شود. از سوی دیگر، امکان زندگی مادی بهتر برای همگان میسور نیست و در این رقابت ناسالم بسیاری عقب می‌مانند در نتیجه این اختلاف درآمدها و تفاوت در امکانات زندگی مادی، ممکن است زمینه‌ای برای بروز نارضایتی و تعارضات و مشکلات زیادی در خانواده شود. تعالیم اسلام برای پیشگیری و کاهش این اختلافات، افراد را به قناعت و دوری از تجمل توصیه می‌کند.

امیرالمومنین علیه السلام فرمودند: آدمى را قناعت براى دولتمندى، و خوش خلقى براى فراوانى نعمت‏ها کافى است.واز امام علیه السلام سؤال شد تفسیر آیه، «فَلَنُحْیِیَنَّهُ حَیاةً طَیِّبَةً»(نحل،۹۷) چیست؟ فرمود: آن زندگى با قناعت است‏[1].

 مفسران در مورد «حَیات طَیّبه» (زندگى پاکیزه) که در این آیه مطرح شده است دیدگاه‏هاى متفاوتى دارند؛ از جمله روزى حلال، عبادت همراه با روزى حلال یا توفیق بر اطاعت فرمان خدا. در احادیث نیز حیات طیّبه را قناعت و رضایت به نصیب الهى معرفى کرده ‏اند.^[2]

نکته:

زندگی پاکیزه، زندگی همراه با قناعت است ، در واقع حیات طیّبه زندگی همراه با رضایت به هر چه که خدا داده است یا نداده است یا حتی داده و بعدا گرفته است.

 

نکاتی جالب در بحث قناعت:

اهمیت قناعت و اثرات آن در خانواده

اهمیت قناعت و مضرات حرص و طمع

چگونه در خانواده قناعت را نهادینه کنیم؟

خوش‌بینی راهکار سوم برای کارآمدی نظام خانواده

راهکار سوم : خوش بینی

راهکار سوم برای کارآمدی و موفقیت اعضای خانواده خوش‌بینی نسبت به یکدیگر است. خوش‌بینی و گمان نیکو نسبت به یکدیگر ، نسبت به حوادث و مسائل زندگی و نسبت به خداوند در سلامت خانواده نقش مهمی دارد. در زندگی خانوادگی خوش‌بینی در پیشگیری و حل بسیاری از مشکلات موثر است.

برای پدیدآیی حالت خوش‌بینی، زن و شوهر باید در ابتدای زندگی نهایت تلاش خود را برای شناخت یکدیگر مصروف نمایند وموازین اخلاقی را در همه رفتارها رعایت کنند. اعضای خانواده با رعایت این شرایط و در سایه اعتماد متقابل میتوانند در جهت دوری از بدگمانی و ایجاد خوش‌بینی در یکدیگر تلاش کنند.

خوش‌بینی مو‌ثر در موفقیت و کارآیی خانواده را در سه بعد می‌توان بررسی کرد:

۱- خوش‌بینی نسبت به برادران دینی(اعضای خانواده):

در متون دینی بر خوش‌بینی نسبت به برادران دینی وتفسیر و تعبیر رفتار آنها به بهترین وجه تأکید و به صراحت از افراد خواسته شده از بدگمانی دوری کنند.

یعنى هر گفتار و کردارى که از برادرت صادر شود آن را حمل بر وجه احسن کن گرچه به ظاهر خوب نباشد و از آن بازرسى مکن تا دلیلى قطعى و مانع تأویل به دستِ تو آید زیرا گمان بسا خطا باشد و وارسى هم غدقن است چنانچه خدا فرموده است: «به راستى بعضى گمان‏ها گناه است» و سپس فرمود: «وارسى نکنید»[1].

این جمله در نهج البلاغه از حضرت امیر المومنین علیه السلام نقل شده است و حاصلش این است که: هر گاه کلمه‏اى که دو توجیه دارد از برادر دینی‌ات صادر شود بر تو لازم است که آن را به خوبى تفسیر کنى گرچه معنى مجازى باشد یا به کنایه و توریه بر آن دلالت کند و قرینه هم نباشد خصوص اگر خودش مدعى شود که همان‏ معنای خوب را قصد کرده است.

 در حدیثى از پیغمبر گرامى اسلام صل الله علیه و آله مى‏خوانیم:

 سه چیز است که وجود آن در مؤمن پسندیده نیست، و راه فرار دارد، از جمله سوء ظن است که راه فرارش این است که به آن جامه عمل نپوشاند[2].

فضای روانشناختی خانواده باید به گونه‌ای باشد که افراد، بیشتر به جنبه‌های مثبت یکدیگر توجه کرده و نکات منفی را بیش از حد بزرگ‌نمایی  نکنند تا اینکه اعتماد متقابل تقویت شود و زمینه‌ خوش‌بینی افراد به هم فراهم شود.

 

ابعاد دیگر خوش بینی:

بعد دوم از خوش بینی و تأثیر آن در افزایش کارآمدی خانواده

خوش‌بین بودن به خداوند و تأثیر آن در افزایش کارآمدی خانواده

صداقت بین اعضای خانواده دومین راهکار کارآمدی خانواده

دومین راهکار برای موفقیت و کارآمدی خانواده :صداقت بین اعضای خانواده

اولین توصیه ما ارتباط محور بودن خانواده در دو بعد کلامی و غیر کلامی(زبان بدن) بود که گفته شد و اما دومین توصیه صداقت بین اعضای خانواده است.

صداقت از عوامل موثر دربهبود روابط خانوادگی است که زمینه اعتماد به یکدیگر و برقراری رابطه را فراهم می‌کند. صداقت در تحلیل روانشناختی به گفتار و رفتاری اطلاق می‌شود که فرد انگیزه و قصدی مغایر با مفاد گفتار ورفتارش نداشته باشد.

هنگامی که فرد در ارتباط کلامی یا بدنی صداقت نداشته باشد، ارتباطی متعارض و ناهمگون شکل می‌گیرد در نتیجه در رابطه‌های بعدی، فرد اعتماد کافی به شخص دروغ‌گو ندارد و ممکن است از انگیزه او غفلت کند یا به رفتار نامناسب در برابر او دست بزند.

عدم صداقت در روابط زن و شوهری، فضای خانواده را به بی‌اعتمادی وبدبینی و استرس می‌کشاند و زمینه اختلافات متعددی را فراهم می‌کند. اولیای دین علیهم السلام به دلیل تأثیر دروغگویی در تخریب اعتماد در روابط بین فردی ، بر صداقت و دوری از دروغ بسیار تأکید دارند.

امام باقر علیه السلام فرمودند: قطعاً دروغ‌گویی، از بین برنده و خراب کننده ایمان است[1].

 

به فرموده امیرالمومنین علیه السلام کسی که میخواهد مزه لذت بخش ایمان واقعی به خدا را بچشد باید دروغ را چه به شوخی و چه جدی، ترک کند[2]  

 

به فرموده پیامبر اسلام صل الله علیه و آله سرشت و طبیعت مومن ممکن است بر هر خصلتی استوار باشد به جز دروغ‌گویی و خیانت[3].

 

نکات کاربردی این بخش:

 

نگاه مهربانانه یکی از مهمترین بخش‌های ارتباط غیرکلامی(زبان بدن)

اثرات نگاه محبت‌آمیز والدین به فرزندان و شاد کردن آنها

فروتنی و تواضع یکی دیگر از مهمترین بخش‌های ارتباط غیرکلامی(زبان بدن)

راهکارهای عملی برای افزایش مهارت ارتباطی اعضای خانواده

در محیط خانواده چه زمانی سکوت بهتر است چه زمانی سخن گفتن؟!