تربیت فرزندان باید رفتاری باشد نه گفتاری

 

دومین شاخصه خانواده پایدار :  تربیت فرزندان باید رفتاری باشد نه گفتاری

ما معمولا فقط حرف می‌زنیم! در مشاوره‌ها خیلی از پدر و مادر‌ها می‌گویند: از بس به دختر یا پسرم گفتم زبانم مو در آورده  ؛ از این گوش می‌گیره از آن گوش در می‌کنه!

در زبان عربی کلمه را به سه نوع تقسیم می‌کنند: اسم ، فعل و حرف. حرف به تنهایی در کلام هیچ معنایی ندارد و  تنهایی هیچ اثری در کلام ندارد. همیشه گفته می‌شود: با حلوا حلوا گفتن دهان شیرین نمی‌شود. این حرف زدن و نصیحت کردن به تنهایی در بچه‌ها اثر ندارد، فقط مقاومت آنها به خواسته ما را بیشتر می‌کند یعنی اثر منفی دارد.

امام صادق علیه السلام می‌فرمایند: به غیر زبانتان مردم را دعوت و نصیحت کنید تا اینکه مردم پرهیزگاری و تلاش و کوشش و نمازخواندن و کار خیر را از شما ببینند چون این دیدن عمل شما برای مردم برانگیزاننده است[1].

بنابراین دائم تکرار نکنید: پسرم نماز بخوان، نمازت دیر شده، زود باش.

یا نگویید: دخترم مویت را کسی نبیند، حجابت را رعایت کن گناه است و ... .

بلکه خودتان اول وقت با نشاط و خوش اخلاقی نماز را بخوانید تا فرزندان هم با دیدن عمل شما به تدریج نمازخوان ‌شوند.

خانم‌ها اگر با اشتیاق و بدون غرزدن و چقدر هوا گرمه و ...  چادر سر کنند دختر شما با نشاط چادر به سر می‌کند و به آن افتخار می‌کند.

تربیت رفتاری بهتر است یا گفتاری؟

یک از ویژگی‌های خانواده سالم و پایدار، این است که تربیت در محیط خانواده بیشتر رفتاری باشد تا گفتاری، علی‌رغم این‌که بر ارتباط کلامی و گپ‌و‌گفتگو در خانه و خانواده، تأکید می‌شود. اما تربیت گفتاری ، در خانواده سفارش نمی شود. برای این‌که بچه‌ها مخصوصا در سنین کودکی، بیشترین اطلاعات را از طریق چشم دریافت می‌کنند تا از طریق گوش. ۸۵ درصد اطلاعات دریافتی فرزندان از طریق چشم است و تقریبا ۱۵ درصد اطلاعات و یادگیری‌ها از طریق گوش صورت می گیرد.^۱

یادگیری در اعضای خانواده، بیشتر یادگیری مشاهده‌ای است. در خانواده، بزرگترها بیشتر در کانون دید، کوچکترها هستند، و کودکان دائما در حال تصویربرداری از رفتار بزرگسالان هستند. لذا برای اصلاح رفتار فرزندان، باید ابتدا رفتار خود را اصلاح کنیم، هر مصلحی، می‌تواند اصلاح‌گر هم باشد، چنان‌که تا انسان پاک نشود، پاک‌کننده نخواهد شد.

امام صادق علیه السلام می‌فرماید:مردم را به‌غیر زبان به حق دعوت کنید، تا این‌که پرهیزکاری، تلاش و کوشش، نماز و کارهای خوب را ببینند زیرا دیدن رفتارها ایجاد انگیزه می‌کند نه گفتارها.^۲

 دعوت باید عملی و رفتاری باشد، در این روایت بر رفتار تأکید شده است تا مورد مشاهده قرار بگیرد. مشاهده رفتار برانگیزاننده و دعوت کننده است بر خلاف گفتار، که بازدارندگی در رفتار ایجاد می‌کند. علت این امر هم مشخص است، چون تربیت رفتاری، تربیتی غیر مستقیم است، که تربیتی ماندگار، آگاهانه، داوطلبانه و بدون فشار، بدون تحمیل و بدون تحقیر خواهد بود. بر خلاف تربیت گفتاری که تربیتی مستقیم است که تحمیلی و ناپایدار است و با فشار ذهنی همراه است.

 

---

۱-  منبع برای مطالعه بیشتر کتاب روانشناسی تربیتی؛ پروین کدیور؛فصل ۶

۲-  کُونُوا دُعَاةً لِلنَّاسِ‏ بِغَیْرِ أَلْسِنَتِکُمْ‏ لِیَرَوْا مِنْکُمُ الْوَرَعَ وَ الِاجْتِهَادَ وَ الصَّلَاةَ وَ الْخَیْرَ فَإِنَّ ذَلِکَ دَاعِیَةٌ. کافی ؛ ج‏۲ ؛ ص۷۸.